پیش از این دانستیم GEOINT چیست و دو نمونه از کاربرد های آنرا بررسی کردیم.اما یکی دیگر از استفاده های جالب توجه GEOINT، در حوزه صحت سنجی خبر است. یعنی با استفاده از تصاویر ماهواره ای، عکس های هوایی، نقشه های جغرافیایی آزاد و داده های اوسینت، درستی وقوع یک اتفاق و ادعا را بررسی می کنیم. در این مقاله به سراغ صحت سنجی یک ادعای توییتری درباره تخریب مساجد تاریخی در چین رفته ایم. جایی که با استفاده از تصاویر ماهواره ای درستی و زمان وقوع این اتفاق را مورد بررسی قرار داده شده است.
فعالان توییتر اخیراً ادعا کرده‌اند که چین دست به تخریب مساجدی تاریخی در سرتاسر استان سین‌کیانگ – محل زندگی جمعیت کثیری از قوم اویغور (اقلیت عمدتاً مسلمان چین) – زده است.
حالا می‌خواهیم با استفاده از اطلاعات منابع باز و تصاویر ماهواره‌ای، این مساجد را مکان‌یابی کنیم و ادعای تخریب آنها را مورد صحت سنجی قرار دهیم. سپس در صورت درستی، محدوده‌ی زمانی وقوع تخریب احتمالی را برآورد نماییم.
بررسی تخریب مسجد کریا آیتیکا
اولین مسجدی که توجه ما را به خود جلب کرد، مسجد کریا آیتیکا (The Keriya Aitika Mosque) بود. ما محلّ دقیق این مسجد را به لطف فعّالی که مختصات آن را در تصاویرش گنجانده داده بود، می‌دانیم. دو تصویری که این فعال از Google Earth منتشر کرده، به‌وضوح نشان می‌دهند که ساختمانِ داخل تصویر، ویران شده است.
یک جستجوی تصویری گوگل با استفاده از عبارت «مسجد کریا، چین/ Keriya Mosque, China» روشن می‌کند که مکان تصویرشده در توییت، ورودی درب ضلع شمالی مسجد است. ظاهراً و طبق تصاویر یک آلبوم ثبت شده در شبکه اجتماعی فلیکر (Flickr) صحن اصلی/مصلّی، ساختمان بزرگ مستطیل‌شکلی درست در ضلع جنوبی است. ساختمان کوچکتری بین ساختمان بزرگ و ورودی قرار دارد، که مقایسه تصاویر Google Earth نشان می‌دهد آن را پس از مارس 2014 ساخته‌اند.
هرچند توییت اصلی از تصاویر قدیمی Google Earth برای نشان دادن تخریب قطعی ورودی استفاده کرده است، اما ما می‌توانیم از تصاویر Planet Labs به‌منظور محدود کردن زمان دقیق وقوع این حادثه بهره ببریم.
تصاویر Planet Labs اغلب وضوح کمتری نسبت به Google Earth دارند و معمولاً به جای وضوح 50 یا 30 سانتی متر در پیکسل، سه متر در پیکسل هستند، اما در عوض تصویربرداری با فواصل زمانی کمتری و تقریبا روزانه انجام می‌شود. در ادامه مقایسه میان این مکان در روز نوزدهم (چپ) و بیستم (راست) مارس 2018 را می‌بینید که با استفاده از تصاویر Planet Labs انجام شده است. می‌توانیم ببینیم که ظاهراً سردر مسجد در یک روز ناپدید شده است!
[twenty20 img1=”1563″ img2=”1562″ offset=”0.5″ before=”19 مارس 2018″ after=”18 مارس 2018″ hover=”true”]
بنابراین حالا واضح است که تغییری بین روزهای 19 و 20 مارس در ورودی رخ داده است. علاوه بر این، مقایسه تصویر دیگری نشان می‌دهد اگرچه ساختمان مستطیلی بزرگتر در جنوب، که به عقیده‌ی ما مصلّی است، دست‌نخورده باقی‌مانده است، اما دیگر ساختمان چسبیده به جنوب ورودی کاملاً حذف شده است…
[twenty20 img1=”1564″ img2=”1565″ offset=”0.5″ hover=”true”]بررسی تخریب مسجد کارگیلیک
کاربر دیگری در ادامه همان رشته توییت قبلی، درباره‌ی مسجد کارگیلیک (The Kargilik Mosque) پرسیده و اینکه آیا تخریب شده است یا خیر.
پیدا کردن محل دقیق این مسجد کمی سخت‌تر است و کاربر مذکور مختصات آنرا نداده است. لذا باید زحمت جستجو در گوگل را به جان خرید! با تایپ ساده‌ی «مسجد کارگیلیک» در گوگل درمی‌یابیم که اولین نتیجه، مکانی در سرویس نقشه‌برداری اشتراکی Wikimapia است. با مقایسه‌ی تصاویر ماهواره‌ای از این مکان با دیگر تصاویری که از این مسجد پیدا کرده‌ایم، می‌توان اثبات کرد که این همان مسجد مورد نظر است.
با نگاه به تصاویری که روی Google Earth در دسترس عموم قرار دارد، هیچ تغییر واضحی در این مسجد مشاهده نمی‌شود. علتش این است که در زمان نگارش این مقاله، جدیدترین تصاویر موجود در Google Earth به 1 سپتامبر 2018 تعلق داشت، یعنی زمانی که مسجد هنوز پابرجا بود. (تصاویر تازه گوگل ارث این تغییرات را ثبت کرده اند) بااین‌وجود، با استفاده از تصاویر Planet Labs می‌توان دید که اواخر 2018 تغییر فاحشی در این مکان رخ داده است…
مقایسه‌ی محوشدگی بین 29 نوامبر و 21 دسامبر 2018
[twenty20 img1=”1568″ img2=”1569″ offset=”0.5″ before=”29 نوامبر 2018″ after=”21 دسامبر 2018″ hover=”true”]مقایسه‌ی تصاویر هوایی مسجد کارگیلیک. کادر سبز جایی را نشان می‌دهد که ساختمان از آن حذف شده است و کادر قرمز جایی را نشان می‌دهد که سایه‌ی ورودی مسجد باید آنجا بیافتد. (تصویر متعلق به Planet Labs)
با استفاده از تصاویر Planet Labs می‌توان دید که اتفاق بزرگی رخ داده است، اما اطمینان از مقدار دقیق این تغییر امکان‌پذیر نیست چراکه تصاویر Google Earth به روز نیستند. بااین‌وجود، تصویر باکیفیتی را می‌توان از TerraServer دریافت کرد، که میزان تغییر را با جزئیات بیشتری نشان می‌دهد. همان‌طور که از مقایسه‌ی زیر برمی‌آید، بخش بزرگی از مجتمع مسجد، ازجمله ورودی باشکوه آن، حذف و تخریب شده است…
[twenty20 img1=”1570″ img2=”1571″ offset=”0.5″ hover=”true”]مقایسه‌ی محل قرارگیری مسجد کارگیلیک (تصویر چپپ متعلق به Google Earth/Figital Globe؛ تصویر راست متعلق به TerraServer/Digital Globe)
جمع‌بندی؛ کاربرد GEOINT
هرچند حوزه GEOINT بسیار وسیع‌تر از صرفا بررسی تصاویر ماهواره‌ای است، اما در مجموع تحلیل عکس‌های هوایی کاربردهای جالب توجهی می‌تواند داشته باشد. رصد تحولات و ساخت و ساز در یک منطقه (ر.ک: بررسی تصاویر ماهواره ای پایگاه پهپادی ایران در جزیره قشم) یا استفاده از عکس‌های ماهواره‌ای در مواقعی که دسترسی زمینی به یک اتفاق وجود ندارد (مثل «بررسی GEOINT آلودگی نفتی در سواحل سوریه») از جمله کاربردهای این تصاویر است. کاربری دیگری که در این مقاله آنرا مرور کردیم، استفاده از این عکسها برای صحت سنجی وقایع و ادعاهاست. به طوریکه با استفاده از ابزارهای مختلف GEOINT، ازجمله خدمات اشتراکی، منابع باز و برنامک‌های نقشه‌برداری مشترک، توانستیم تخریب مساجد در چین را بررسی و تشخیص دهیم که این دو مسجد در سال 2018 تغییرات ساختاری فاحشی را از سر گذرانده‌اند و ساختمان‌های زیبا و تاریخی‌ای ازجمله ورودی مسجد کریا و بخش زیادی از مسجد کارگیلیک از بین رفته اند.
شما از چه طریقی و برای چه بررسی هایی از تصاویر ماهواره استفاده کرده اید؟
مترجم: ر. سپهر
