کرونا به روایت اوسینت: تاثیر بر میزان پرواز ها
بررسی تاثیر ویروس کرونا بر جهان از طریق ابزارهای اوسینت (قسمت اول: سفرهای هوایی)
هشت ماه از شیوع ویروس کرونا در چین میگذرد و دنیا درگیر عجیب‌ترین و جهانی‌ترین حادثه تاریخ معاصر شده است… مردم جهان، اندک اندک، در حال آغاز نوع جدیدی از زندگی هستند که ماسک، شستشوی مداوم دست و در خانه ماندن وجه مشترک آن در همه دنیاست! اما در این پرونده چند قسمتی از «کرونا به روایت اوسینت» قصد داریم از طریق ابزارهای کاربردی منبع باز (OSINT)، تاثیر کرونا بر میزان سفر، پرواز و رفت و آمد مردم دنیا را بررسی کنیم و ببینیم چطور از طریق تصاویر ماهواره‌ای، وبکم‌های پخش زنده، داده‌های آزاد ترافیکی و … می‌توان تحلیلی درباره میزان فعالیت‌های انسانی به دست آورد!
در اولین قسمت، نگاهی به وضعیت سفرهای هوایی در دوران کرونا داریم و میزان پرواز هواپیماها در جهان را پیش از شیوع ویروس و بعد از آن از طریق سایت‌های آرشیو پرواز بررسی میکنیم. شما نیز میتوانید از طریق آموزشی که پیش از این درباره شیوه‌های ردیابی و رهگیری آنلاین هواپیماها ارائه کرده بودیم از خانه، اوضاع پروازها در دوران کرونا را زیر نظر داشته باشید!
از زمانی که اولین موارد ابتلا به ویروس کرونای جدید (کووید-19) در دسامبر 2019 در شهر ووهان چین گزارش شد، چند ماه گذشته است و این ویروس – در زمان نگارش این مقاله – بیش از 1.5 میلیون نفر را مبتلا، و حداقل 94000 نفر از آنها را کشته است. در کنفرانس مطبوعاتی 16 مارس، مدیر کلّ سازمان بهداشت جهانی همه‌گیری جهانی کووید 19 را «مهمترین بحران بهداشت جهانی در عصر حاضر» خواند.
چین، از طرفی نخستین کشور متأثر از این شیوع، و از طرف دیگر اولین کشوری بود که قوانین فاصله‌گذاری اجتماعی (Social distancing) را به اجرا درآورد؛ قوانینی که از آن زمان تاکنون تبدیل به بخشی از زندگی روزمره‌ی درصد رو به رشدی از جمعیت جهان شده‌اند. هرچند این قوانین بسته به هر منطقه، از نظر شدّت اجرا و میزان رعایت سطح متفاوتی دارد، اما در همه جا منجر به کاهش چشمگیر فعالیت‌های انسانی در خارج از منزل شده است. درواقع، همه‌گیری کووید-19 مسافت، دفعات، و مقصد سفرهای ما را محدود کرده است؛ از سفرهای هوایی گرفته تا بازارچه های خرید میوه و تره بار!
می‌توان بخشی از این کاهش در فعالیت‌های انسانی را با استفاده از ابزارهای منبع باز و اوسینتی، مشاهده و اندازه‌گیری کرد. در این مقاله، از بعضی از همین ابزارها استفاده میکنیم تا ببینیم چطور این همه‌گیری، بخش عظیمی از جهان را زمین‌گیر کرده است. در واقع از طریق این ابزارها حتی در چهاردیواری خانه‌ی خودتان میتوانید به راحتی ببینید که دنیا در حال حاضر چه شکلی است. یک لحظه نگاهی بیاندازید و سکون جهان را مشاهده کنید!
بررسی تاثیر کرونا بر ترافیک هواپیماها
صنعت خطوط هوایی، یکی از صنایعی است که بیشترین ضربه را از رکود جهانی ناشی از همه‌گیری کووید-19 خورده است، مدیرعامل خطوط هوایی آمریکا می‌گوید که اثرات شیوع کرونا بر این صنعت «بدتر از 11 سپتامبر بوده است». اما داده‌های منبع باز برای ردگیری پروازها میتوانند ما را در سنجش میزان اثرات این ویروس بر سفر هوایی یاری کنند و تأثیری را که بر جابه‌جایی انسان و کالا در سرتاسر جهان داشته به تصویر بکشند.
هم Flighteadar24 و هم Radarbox24، تعداد هواپیماهایی را که در بازه‌ی زمانی تعیین‌شده ردگیری کرده‌اند، اعلام میکنند. ما معمولاً از این سایت‌ها به‌منظور ردگیری جابه‌جایی افراد در سرتاسر جهان استفاده میکنیم. اما در این مورد، از این داده‌ها در جهت عکس بهره میگیریم: «چطور افراد در جریان این همه‌گیری، جابه‌جا نمی‌شوند!»
صفحه‌ی آمار Flightradar24، تعداد پروازهایی را نشان میدهد که این وبسایت طی 90 روز گذشته ردگیری کرده است. متوسط جابه‌جایی هفت‌روزه‌ی آن (یعنی تعداد متوسط پروازهای ردگیری‌شده در هر روز در طول یک دوره‌ی هفت‌روزه) از حداقل 159،605 پرواز در 30 دسامبر 2019، تا حداکثر 179،282 در روز دهم ژانویه‌ی 2020 نوسان داشته است. بالاترین نقطه‌ی اوج اخیر تعداد پروازها، 9 مارس بوده که این عدد به 178،786 پرواز رسیده است.
اما 24 مارس 2020، متوسط جابه‌جایی هفت روزه به 116،730 پرواز رسیده است. (60 هزار پرواز کاهش!)
(منبع: FlightRadar24)
آمار پرواز Radarbox24 به سه دسته تقسیم میشود: پروازهای تجاری، فرودگاه‌های مهم، و خطوط هوایی مهم. دسته‌ی پروازهای تجاری، تعداد پروازهای تجاری ردگیری‌شده توسط این وبسایت در یک روز معیّن را اعلام میکند. این داده‌ها افت فاحشی را در تعداد پروازهای روزانه، از زمانی نشان می‌دهند که کووید-19 شروع به درگیر کردن بخش بیشتری از جمعیت جهان کرد. مثلاً، این وبسایت 101،028 پرواز تجاری را در روز 20 فوریه 2020 ردگیری کرده است؛ در حالی که 23 مارس، فقط 49،238 پرواز ردگیری شده‌اند.
(منبع: Radarbox24)
همین ابزارهای اوسینت، امکان به تصویر کشیدن این اعداد خام را هم فراهم می‌سازند. مثلاً، ویژگی تاریخی Flightradar24 به کاربران اجازه میدهد هر بخشی از حریم هوایی جهان را در مقطع مشخصی از گذشته مشاهده کنند.
ایتالیا
اسلایدر زیر، حریم هوایی ایتالیا را در دو تاریخ نشان میدهد: 31 ژانویه‌ی 2020 که اولین مورد کووید-19 در این کشور گزارش شد، و 24 مارس 2020، تقریباً دو هفته بعد از قرنطینه شدن ایتالیا:
[twenty20 img1=”3026″ img2=”3027″ offset=”0.5″ before=” یافت شدن اولین مورد رسمی کرونا در ایتالیا (11 بهمن 98)” after=”دو هفته پس از قرنطینه ایتالیا (5 فروردین 99)”]اسپانیا و پرتغال
در قسمت زیر، حریم هوایی شبه‌جزیره‌ی ایبری (اسپانیا و پرتغال) را در روزی میبینیم که اسپانیا از نخستین مورد ابتلا به ویروس در کشور خود خبر داد 31 ژانویه 2020، و 24 مارس 2020: (برای مشاهده وضعیت فعلی به پی‌نوشت انتهای گزارش رجوع کنید)
[twenty20 img1=”3028″ img2=”3029″ offset=”0.5″ before=”گزارش اولین مورد رسمی ابتلا به کرونا در اسپانیا (11 بهمن 98)” after=”تصویر 5 فروردین 99″]آمریکای مرکزی و جنوبی
البته آسمان‌های اروپا تنها جایی نیستند که به خاطر کووید-19 خالی شده‌اند. اسلایدر زیر، حریم هوایی پرو را در روزی نشان میدهد که این کشور اولین مورد ابتلا به ویروس را گزارش داد 6 مارس 2020، و همینطور روز 24 مارس 2020. (هر یک از این تصاویر، حوالی ظهر در دو تاریخ یادشده گرفته شده‌اند.)
[twenty20 img1=”3030″ img2=”3031″ offset=”0.5″ before=”آسمان پرو در روز گزارش اولین مورد ابتلا به ویروس کرونا (16 اسفند 98)” after=”تصویر آسمان پرو در روز 24 مارس (5 فروردین 99)”]همینطور پاناما که فرودگاه بین‌المللی Tocumen آن، قطب ترانزیت در منطقه آمریکای لاتین و جنوبی است. نوار متحرّک زیر، ترافیک هوایی بر فراز پاناما را در روزی نشان میدهد که این کشور از نخستین مورد مرگ بر اثر کووید-19 خبر داد، یعنی 10 مارس، و همچنین روز 24 مارس 2020. این تصاویر نیز حوالی ظهر در دو تاریخ یادشده گرفته شده‌اند.
[twenty20 img1=”3032″ img2=”3033″ offset=”0.5″ before=”حریم فرودگاه تاکومن پاناما در روز گزارش اولین مورد رسمی کوید 19 (20 اسفند 98)” after=”تصویر حریم هوایی فرودگاه در 5 فروردین 99″]البته شما هم میتوانید با بارگیری داده‌ها در قالب یک فایل CSV و با استفاده از هر روش برنامه‌نویسی که برای سازماندهی و تصویرسازیِ آنها ترجیح می‌دهید، با داده‌ها بازی کنید. ما خودمان این کار را انجام دادیم تا تغییرات رخداده در تعداد پروازها را بسته به تعداد موارد تأییدشده‌ی ابتلا به ویروس در هر منطقه رسم کنیم. در ادامه نتایج ما را مشاهده میکنید:
همانطور که در این نمودار می‌بینید، بعد از اینکه بیش از 1000 مورد ابتلا به کووید-19 در هر منطقه تأیید شده است، پروازهای ورودی و خروجی به آن ناحیه، کاهش چشم‌گیری داشته‌اند که نشان‌دهنده تاثیر شدید کرونا بر پرواز ها در جهان است. درمجموع، تعداد کلّ پروازهای جهان، فقط زمانی افت واقعاً فاحشی را تجربه کرد که آمریکا بیش از 1000 مورد ابتلای تأییدشده داشت. البته، این را نمی‌توان به شکل رابطه‌ی علت و معلولی دید، چرا که هم‌زمان با مقطعی رخ داد که بیشتر جهان ویروس را جدی گرفته بود و دولت‌ها هر روز مرزهای خود را می‌بستند.
جمع‌بندی: کرونا و آسمان خلوت
با استفاده از ابزارهای اوسینت به سادگی تاثیر شیوع ویروس کرونا بر کاهش شدید میزان سفرهای هوایی و تعداد پرواز هواپیما در سراسر جهان را دیدیم. بااین‌وجود، بررسی تاثیر کرونا بر اتفاقات روی زمین جالب تر است! موضوعی که در گزارش بعدی به آن می‌پردازیم تا از طریق ابزارهای اوسینتی، مثل وبکم‌ها، نقشه‌های آنلاین و …، ببینیم که چطور مکان‌هایی که روزگاری مملو از جمعیت بودند، امروز کاملاً خالی به نظر میرسند…
مترجم: ر.سپهر
پی‌نوشت ۱: اوضاع الان چگونه است؟!
نگارش این پست به چند ماه قبل بازمیگردد. لذا محدوده‌های مشابه گزارش سایت بلینگ کت را در زمان کنونی بررسی کردیم تا ببینیم آیا جهان به حالت عادی بازگشته است یا خیر؟!
حریم هوایی ایتالیا را در دو تاریخ 24 مارس 2020، تقریباً دو هفته بعد از ورود این کشور به قرنطینه، و 2 اوت 2020 (12 مرداد 99):
[twenty20 img1=”3027″ img2=”3068″ offset=”0.5″ before=”حریم هوایی ایتالیا (5 فروردین 99)” after=”حریم هوایی ایتالیا (12 مرداد 99)”]در قسمت زیر، حریم هوایی شبه‌جزیره‌ی ایبری (اسپانیا و پرتغال) را در 24 مارس 2020، اوج شیوع کرونا، و 2 اوت 2020 میبینیم. جایی که به نظر می‌رسد اوضاع به حالت معمولی بازگشته و کرونا برای مردم عادی شده است:
[twenty20 img1=”3029″ img2=”3069″ offset=”0.5″ before=”حریم هوایی اسپانیا و پرتغال در اوج کرونا (5 فروردین 99)” after=”وضعیت پروازهای اسپانیا و پرتغال (12 مرداد 99)”]اما در آمریکای مرکزی و جنوبی کرونا همچنان می‌تازد و کشورهای این منطقه (برزیل، شیلی، پرو، مکزیک، کلمبیا و …) اکنون به صدر آمار ابتلا به کرونا رسیده اند! حریم هوایی این منطقه نیز هنوز به حالت عادی بازنگشته است. پرو هنوز وضعیت خلوت اوج کرونا را دارد. مقایسه تصویر روز 5 فروردین با 12 مرداد این نکته را به خوبی تایید میکند:
[twenty20 img1=”3031″ img2=”3070″ offset=”0.5″ before=”پروازهای بر فراز پرو (5 فروردین)” after=”پروازهای بر فراز پرو (12 مرداد)”] [twenty20 img1=”3033″ img2=”3071″ offset=”0.5″ before=”وضعیت پروازها در پاناما (5 فروردین)” after=”وضعیت پروازها در پاناما (12 مرداد)”]پی‌نوشت ۲: در ایران چه خبر است؟!
در ایران نیز کما شاهد کاهش پروازهای عبوری بودیم. «شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران» نیز اعلام کرد در فروردین 99، میزان پروازهای عبوری از حریم هوایی ایران نسبت به فروردین 98، 85 درصد کاهش داشته است که با داده‌ها و تصاویر موجود در گزارش بالا هم‌خوانی دارد و دور از انتظار نیست.
اما با وجود کاهش کلی میزان سفرها و به همان نسبت کاهش پروازها، میل به سفر هوایی در ایرانی‌های افزایش داشته است! جایی که با در اسلاید زیر، مقایسه میزان سرچ کلمات مرتبط با خرید بلیت «قطار»، «اتوبوس» و «هواپیما» در بازه زمانی فروردین تا مرداد سال های 98 و 99، می‌توان دید جستجوی بلیت هواپیما از دیگر وسایل حمل و نقل عمومی فاصله بیشتری گرفته است!
[twenty20 img1=”3094″ img2=”3092″ offset=”0.5″ before=”میزان جستجوی «بلیت» در چهار ماه اول 99″ after=”میزان جستجوی «بلیت» در چهار ماه اول 98″]ضمن آنکه مقایسه پراکندگی میزان سرچ بلیت هواپیما، بلیت قطار و بلیت اتوبوس در سطح کشور و به تفکیک استان نیز جالب توجه می‌تواند باشد.[twenty20 img1=”3099″ img2=”3100″ offset=”0.5″ before=”چهار ماهه نخست سال 99″ after=”چهار ماهه نخست سال 98″]
