مقایسه مدرک تحصیلی نمایندگان مجلس: «مجلس شورای دکترها!»

مجلس یا پارلمان نخستین راهکاری بوده است که توده‌ها برای جلوگیری از تبدیل حکومت‌ها به دیکتاتوری استفاده کرده اند. در واقع مردم از طریق نمایندگان خود، به طور غیرمستقیم خواست خود را در تصمیم‌گیری برای کشور اعمال می‌کنند. در واقع، مجلس باعث توزیع قدرت تصمیم‌گیری شده و مانع فساد احتمالی حاصل از تمرکز بدون نظارت قدرت می‌شود. اما برای حُسن اجرای این هدف، نیاز است این قدرت به کسانی که شایستگی و تخصص آنرا داشته باشند تفویض شود، در غیر این صورت…! در این گزارش اوسینتی و در آستانه انتخابات یازدمین دوره مجلس، برای پاسخ به این سوال که «چه کسانی (با چه تخصص و مدرکی) مناسب برای جایگاه نمایندگی مجلس هستند؟» به سراغ چند کشور دیگر رفتیم و وضعیت تحصیلی نمایندگان مجلس آنها را مورد بررسی قرار دادیم تا ببینیم مردم دیگر کشورها نمایندگان با چه سطح علمی را به مجلس می‌فرستند؟!

مقدمه؛ چه شد به فکر این موضوع افتادیم؟!

مدرک گرایی در ایران اتفاق تلخی است که تقریبا همه ما ابتدا «قربانی» و بعد مقصر آن هستیم! نبود سازوکار علمی برای استعدادیابی افراد و هدایت آنها در جهت تحصیلی مناسب، تفکیک شبه‌علمی افراد از طریق فیلتر مخوف «کنکور»، انتخاب رشته بر اساس شاخص میزان درآمد و پرستیژ شغلی و نه الزاماً علاقه (رجوع کنید به آمار عجیب و غریب داوطلبان کنکور پزشکی) و در نهایت کیفیت پایین آموزشی در برخی دانشگاه‌ها باعث شده اغلب ما قربانی این سیستم شده باشیم و هدف از ورود به دانشگاه عمدتا فقط کسب مدرک و خلاصی از شرّ تحصیل برای رسیدن به بازار کار باشد، نه جا به جا کردن مرزهای علم و دانش!

در سوی دیگر همه ما مقصر هم هستیم. و تقصیر ما به همان نسبتی است که در تعریف و تمجید خود از افراد، پای کیفیت مدرک آنها (چه از حیث درجه، چه از حیث نوع رشته، چه از حیث نام دانشگاه) را وسط می‌کشیم، حال آنکه معروف است: لاتَنظُر الی «مَن» قال، اُنظُر الی «ما» قال! به جای آنکه قضاوت‌هایمان بر اساس عملکرد افراد و کارایی عملی ایشان باشد، آنها را بر اساس حجم القاب و تعدد عناوین پیش (یا در مواردی پس!) از اسمشان می‌سنجیم؛ «جناب آقای مهندس … مشاورِ فرهنگی (!) معاونِ محترم وزیرِ محترم‌ترِ…!» یا «حجت الاسلام و المسلمین شیخ دکتر … – دامت توفیقاته و برکاته العالیه – »

اما بحث ما درباره ریشه‌یابی ذات مدرک‌گرایی نیست. مدرک‌گرایی (یا حتی مدرک‌پرستی) تبدیل به یک فرهنگ شده است. و بالتبع، «سیاست که زاییده فرهنگ است» نیز آغشته به روح مدرک‌گرای جامعه شده است. نمونه ساده آن هم شرط حداقل تحصیلات برای نامزدی در انتخابات است! مطابق قانون، مجلس مدرک لازم برای نامزدی در انتخابات ریاست جمهوری در ایران دکترا یا کارشناسی ارشد و برای مجلس فوق لیسانس تعیین کرده است! شرطی که در کمتر کشورهایی از دنیا وجود دارد:

و دور از انتظار نیست که به دنبال این نگرش، بساط مدارک افتخاری، جعل مدرک یا کسب مدرک از دانشگاه‌های صوری و بدون پشتوانه علمی برای فرصت‌طلبان داغ شده باشد.

در این گزارش قصد داریم طی یک فرایند جمع‌آوری داده اوسینتی، چند کشور شاخص را انتخاب کرده و وضعیت مدرک و تخصص نمایندگان مجلس در آنها را مورد بررسی قرار دهیم تا ببینیم صلاحیت تحصیلی لازم برای جایگاه نمایندگی در این کشورها به چه صورت است؟

تبیین مفاهیم مقدماتی و چارچوب‌های بررسی

پرسش‌های محوری بررسی

در این گزارش از طریق بررسی نمونه‌ای به دنبال این هستیم که به دو سوال زیر پاسخ دهیم:

۱- نمایندگان مجلس در دنیا اکثرا چه مدرکی دارند؟ مردم در انتخاب، و بالتبع نامزدها در معرفی خود چقدر برای این مسئله اولویت قائل هستند؟

۲- مردم دنیا عمدتا نامزدها با چه تخصص و رشته‌ای را برای نمایندگی در مجلس برمی‌گزینند؟ چه تخصصی برای نمایندگی در مجلس مناسب‌تر است؟

شاخص انتخاب کشورهای مورد بررسی

برای انتخاب کشورها سه ملاک مد نظر قرار گرفت. ملاک اول، میزان اهمیت کشور مورد نظر در میان افکار عمومی ایرانی بود. مرجع بررسی این شاخص، نظرسنجی دانشگاه مریلند درباره محبوب‌ترین کشورها از نگاه ایرانیان بود و انتخاب نهایی کشور ژاپن با محبوبیت ۷۰ درصد نزد ایرانیان شد.

شاخص دوم، انتخاب محبوب‌ترین کشور از طریق رجوع به آمار سفرهای خارجی ایرانی‌ها بود. متاسفانه در این زمینه گزارش رسمی اعلام شده از یک نهاد دولتی وجود نداشت اما همان‌طور که انتظار می‌رفت و پس از بررسی خبرگزاری‌های مختلف، به نظر می‌رسد عراق (به خاطر سفر‌های زیارتی) و ترکیه انتخاب‌های اول ایرانی‌ها برای سفر خارجی است. لذا برای این شاخص ترکیه به عنوان کشور هدف انتخاب شد.

شاخص سوم نیز تعداد نمایندگان مجلس کشورها بود. در جدول زیر تعداد نمایندگان و نسبت آن به جمعیت کشورها آمده است. (مقایسه داده‌های این جدول می‌تواند اطلاعات جالبی در خود داشته باشد که مورد بحث در این گزارش نیست)

لیست تعداد نمایندگان مجلس کشورهای دنیا (کلیک کنید)

کشور	شیوه قانون گذاری	مجلس عوام	مجلس خواص	جمع تعداد نمایندگان	جمعیت	نسبت جمعیت به تعداد نماینده
China, People’s Republic of	تک مجلسی	۲,۹۸۰	—	۲,۹۸۰	۱,۳۵۵,۶۹۲,۵۷۶	۴۵۴,۹۳۰
United Kingdom	دو مجلسی	۶۵۰	۷۹۳	۱,۴۴۳	۶۳,۷۴۲,۹۷۷	۴۴,۱۷۳
Italy	دو مجلسی	۶۳۰	۳۲۱	۹۵۱	۶۱,۶۸۰,۱۲۲	۶۴,۸۵۸
France	دو مجلسی	۵۷۷	۳۴۸	۹۲۵	۶۶,۲۵۹,۰۱۲	۷۱,۶۳۱
India	دو مجلسی	۵۴۳	۲۴۵	۷۸۸	۱,۲۳۶,۳۴۴,۶۳۱	۱,۵۶۴,۹۹۳
European Union	دو مجلسی	۷۵۱	۲۸	۷۷۹	۵۱۱,۴۳۴,۸۱۲	۶۵۶,۵۲۷
Germany	دو مجلسی	۷۰۹	۶۹	۷۷۸	۸۰,۹۹۶,۶۸۵	۱۰۴,۱۰۹
Japan	دو مجلسی	۴۶۵	۲۴۲	۷۰۷	۱۲۶,۴۵۱,۳۹۸	۱۷۸,۸۵۶
Indonesia	دو مجلسی	۵۷۵	۱۳۶	۷۱۱	۲۷۱,۴۰۷,۴۴۶	۳۸۱,۷۲۶
Korea, North	تک مجلسی	۶۸۷	—	۶۸۷	۲۴,۸۵۱,۶۲۷	۳۶,۱۷۴
Morocco	دو مجلسی	۳۹۵	۲۷۰	۶۶۵	۳۲,۹۸۷,۲۰۶	۴۹,۶۰۵
Burma (Myanmar)	دو مجلسی	۴۴۰	۲۲۴	۶۶۴	۵۵,۷۴۶,۲۵۳	۸۳,۹۵۵
Ethiopia	دو مجلسی	۵۴۷	۱۰۸	۶۵۵	۹۶,۶۳۳,۴۵۸	۱۴۷,۵۳۲
Thailand	دو مجلسی	۵۰۰	۱۵۰	۶۵۰	۶۷,۷۴۱,۴۰۱	۱۰۴,۲۱۸
Mexico	دو مجلسی	۵۰۰	۱۲۸	۶۲۸	۱۲۰,۲۸۶,۶۵۵	۱۹۱,۵۳۹
Russia	دو مجلسی	۴۵۰	۱۶۶	۶۱۶	۱۴۲,۴۷۰,۲۷۲	۲۳۱,۲۸۳
Cuba	تک مجلسی	۶۱۲	—	۶۱۲	۱۱,۰۴۷,۲۵۱	۱۸,۰۵۱
Congo, Democratic Republic of the	دو مجلسی	۵۰۰	۱۰۸	۶۰۸	۷۷,۴۳۳,۷۴۴	۱۲۷,۳۵۸
Spain	دو مجلسی	۳۵۰	۲۵۷	۶۰۷	۴۷,۷۳۷,۹۴۱	۷۸,۶۴۶
Algeria	دو مجلسی	۴۶۲	۱۴۴	۶۰۶	۳۸,۸۱۳,۷۲۲	۶۴,۰۴۹
Brazil	دو مجلسی	۵۱۳	۸۱	۵۹۴	۲۰۲,۶۵۶,۷۸۸	۳۴۱,۱۷۳
Poland	دو مجلسی	۴۶۰	۱۰۰	۵۶۰	۳۸,۳۴۶,۲۷۹	۶۸,۴۷۵
Turkey	تک مجلسی	۶۰۰	—	۶۰۰	۸۱,۶۱۹,۳۹۲	۱۳۶,۰۳۲
United States	دو مجلسی	۴۳۵	۱۰۰	۵۳۵	۳۱۸,۸۹۲,۱۰۳	۵۹۶,۰۶۰
Sudan	دو مجلسی	۴۵۰	۵۰	۵۰۰	۳۵,۴۸۲,۲۳۳	۷۰,۹۶۴
Vietnam	تک مجلسی	۵۰۰	—	۵۰۰	۹۳,۴۲۱,۸۳۵	۱۸۶,۸۴۴
South Africa	دو مجلسی	۴۰۰	۹۰	۴۹۰	۴۸,۳۷۵,۶۴۵	۹۸,۷۲۶
Nigeria	دو مجلسی	۳۶۰	۱۰۹	۴۶۹	۱۷۷,۱۵۵,۷۵۴	۳۷۷,۷۳۱
Romania	دو مجلسی	۳۲۹	۱۳۶	۴۶۵	۲۰,۱۲۱,۶۴۱	۴۳,۲۷۲
Egypt	تک مجلسی	۵۹۶	—	۵۹۶	۱۰۰,۳۸۸,۰۷۳	۱۶۸,۴۳۶
Ukraine	تک مجلسی	۴۵۰	—	۴۵۰	۴۴,۲۹۱,۴۱۳	۹۸,۴۲۵
Pakistan	دو مجلسی	۳۴۲	۱۰۴	۴۴۶	۱۹۶,۱۷۴,۳۸۰	۴۳۹,۸۵۳
Kenya	دو مجلسی	۳۴۹	۶۷	۴۱۶	۴۵,۰۱۰,۰۵۶	۱۰۸,۱۹۷
Canada	دو مجلسی	۳۳۸	۱۰۵	۴۴۳	۳۴,۸۳۴,۸۴۱	۸۴,۳۴۶
Yemen	دو مجلسی	۳۰۱	۱۱۱	۴۱۲	۲۶,۰۵۲,۹۶۶	۶۳,۲۳۵
South Sudan	دو مجلسی	۳۳۲	۵۰	۳۸۲	۱۱,۵۶۲,۶۹۵	۳۰,۲۶۹
Uganda	تک مجلسی	۳۷۵	—	۳۷۵	۳۵,۹۱۸,۹۱۵	۹۵,۷۸۴
Tanzania	تک مجلسی	۳۵۷	—	۳۵۷	۴۹,۶۳۹,۱۳۸	۱۳۹,۰۴۵
Côte d’Ivoire	دو مجلسی	۲۵۵	۹۹	۳۵۴	۲۲,۸۴۸,۹۴۵	۶۴,۵۴۵
Afghanistan	دو مجلسی	۲۵۰	۱۰۲	۳۵۲	۳۱,۸۲۲,۸۴۸	۹۰,۴۰۵
Zimbabwe	دو مجلسی	۲۷۰	۸۰	۳۵۰	۱۳,۷۷۱,۷۲۱	۳۹,۳۴۸
Sweden	تک مجلسی	۳۴۹	—	۳۴۹	۹,۷۲۳,۸۰۹	۲۷,۸۶۲
Nepal	دو مجلسی	۲۷۵	۵۹	۳۳۴	۲۸,۹۸۲,۷۷۱	۸۶,۷۷۵
Argentina	دو مجلسی	۲۵۷	۷۲	۳۲۹	۴۳,۰۲۴,۳۷۴	۱۳۰,۷۷۳
Somalia	دو مجلسی	۲۷۵	۵۴	۳۲۹	۱۰,۴۲۸,۰۴۳	۳۱,۶۹۶
Iraq	تک مجلسی	۳۲۵	—	۳۲۵	۳۲,۵۸۵,۶۹۲	۱۰۰,۲۶۴
Philippines	دو مجلسی	۲۹۷	۲۴	۳۲۱	۱۰۷,۶۶۸,۲۳۱	۳۳۵,۴۱۵
Bangladesh	تک مجلسی	۳۰۰	—	۳۰۰	۱۶۶,۲۸۰,۷۱۲	۵۵۴,۲۶۹
Greece	تک مجلسی	۳۰۰	—	۳۰۰	۱۰,۷۷۵,۵۵۷	۳۵,۹۱۹
Korea, South	تک مجلسی	۳۰۰	—	۳۰۰	۴۹,۰۳۹,۹۸۶	۱۶۳,۴۶۷
Malaysia	دو مجلسی	۲۲۲	۷۰	۲۹۲	۳۰,۰۷۳,۳۵۳	۱۰۲,۹۹۱
Iran	تک مجلسی	۲۹۰	—	۲۹۰	۸۰,۸۴۰,۷۱۳	۲۷۸,۷۶۱
Czech Republic	دو مجلسی	۲۰۰	۸۱	۲۸۱	۱۰,۶۲۷,۴۴۸	۳۷,۸۲۰
Cameroon	دو مجلسی	۱۸۰	۱۰۰	۲۸۰	۲۳,۱۳۰,۷۰۸	۸۲,۶۱۰
Ghana	تک مجلسی	۲۷۵	—	۲۷۵	۲۵,۷۵۸,۱۰۸	۹۳,۶۶۶
Colombia	دو مجلسی	۱۶۶	۱۰۲	۲۶۸	۴۶,۲۴۵,۲۹۷	۱۷۲,۵۵۷
Mozambique	تک مجلسی	۲۵۰	—	۲۵۰	۲۴,۶۹۲,۱۴۴	۹۸,۷۶۹
Serbia	تک مجلسی	۲۵۰	—	۲۵۰	۷,۲۰۹,۷۶۴	۲۸,۸۳۹
Syria	تک مجلسی	۲۵۰	—	۲۵۰	۱۷,۹۵۱,۶۳۹	۷۱,۸۰۷
Uzbekistan	دو مجلسی	۱۵۰	۱۰۰	۲۵۰	۲۸,۹۲۹,۷۱۶	۱۱۵,۷۱۹
Switzerland	دو مجلسی	۲۰۰	۴۶	۲۴۶	۸,۰۶۱,۵۱۶	۳۲,۷۷۰
Austria	دو مجلسی	۱۸۳	۶۲	۲۴۵	۸,۲۲۳,۰۶۲	۳۳,۵۶۴
Bulgaria	تک مجلسی	۲۴۰	—	۲۴۰	۶,۹۲۴,۷۱۶	۲۸,۸۵۳
Portugal	تک مجلسی	۲۳۰	—	۲۳۰	۱۰,۸۱۳,۸۳۴	۴۷,۰۱۷
Australia	دو مجلسی	۱۵۰	۷۶	۲۲۶	۲۲,۵۰۷,۶۱۷	۹۹,۵۹۱
Ireland	دو مجلسی	۱۶۶	۶۰	۲۲۶	۴,۸۳۲,۷۶۵	۲۱,۳۸۴
Netherlands	دو مجلسی	۱۵۰	۷۵	۲۲۵	۱۶,۸۷۷,۳۵۱	۷۵,۰۱۰
Sri Lanka	تک مجلسی	۲۲۵	—	۲۲۵	۲۱,۸۶۶,۴۴۵	۹۷,۱۸۴
Gabon	دو مجلسی	۱۲۰	۱۰۲	۲۲۲	۱,۶۷۲,۵۹۷	۷,۵۳۴
Belgium	دو مجلسی	۱۵۰	۶۰	۲۱۰	۱۱,۴۲۰,۱۶۳	۵۴,۳۸۲
Angola	تک مجلسی	۲۲۰	—	۲۲۰	۱۹,۰۸۸,۱۰۶	۸۶,۷۶۴
Tunisia	تک مجلسی	۲۱۷	—	۲۱۷	۱۰,۹۳۷,۵۲۱	۵۰,۴۰۳
Dominican Republic	دو مجلسی	۱۸۳	۳۲	۲۱۵	۱۰,۳۴۹,۷۴۱	۴۸,۱۳۸
Congo, Republic of the	دو مجلسی	۱۳۹	۷۲	۲۱۱	۴,۶۶۲,۴۴۶	۲۲,۰۹۷
Jordan	دو مجلسی	۱۵۰	۶۰	۲۱۰	۷,۹۳۰,۴۹۱	۳۷,۷۶۴
Finland	تک مجلسی	۲۰۰	—	۲۰۰	۵,۲۶۸,۷۹۹	۲۶,۳۴۴
Libya	تک مجلسی	۲۰۰	—	۲۰۰	۶,۲۴۴,۱۷۴	۳۱,۲۲۱
Hungary	تک مجلسی	۱۹۹	—	۱۹۹	۹,۹۱۹,۱۲۸	۴۹,۸۴۵
Malawi	تک مجلسی	۱۹۳	—	۱۹۳	۱۷,۳۷۷,۴۶۸	۹۰,۰۳۹
Chad	تک مجلسی	۱۸۸	—	۱۸۸	۱۱,۴۱۲,۱۰۷	۶۰,۷۰۳
Cambodia	دو مجلسی	۱۲۳	۶۱	۱۸۴	۱۵,۴۵۸,۳۳۲	۸۴,۰۱۳
Madagascar	دو مجلسی	۱۵۱	۳۳	۱۸۴	۲۳,۲۰۱,۹۲۶	۱۲۶,۰۹۷
Denmark	تک مجلسی	۱۷۹	—	۱۷۹	۵,۵۶۹,۰۷۷	۳۱,۱۱۲
Belarus	دو مجلسی	۱۱۰	۶۴	۱۷۴	۹,۶۰۸,۰۵۸	۵۵,۲۱۹
Equatorial Guinea	دو مجلسی	۱۰۰	۷۰	۱۷۰	۷۲۲,۲۵۴	۴,۲۴۹
Norway	تک مجلسی	۱۶۹	—	۱۶۹	۵,۱۴۷,۷۹۲	۳۰,۴۶۰
Bolivia	دو مجلسی	۱۳۰	۳۶	۱۶۶	۱۰,۶۳۱,۴۸۶	۶۴,۰۴۵
Venezuela	تک مجلسی	۱۶۵	—	۱۶۵	۲۸,۸۶۸,۴۸۶	۱۷۴,۹۶۱
Mali	تک مجلسی	۱۶۰	—	۱۶۰	۱۶,۴۵۵,۹۰۳	۱۰۲,۸۴۹
Chile	دو مجلسی	۱۲۰	۳۸	۱۵۸	۱۷,۳۶۳,۸۹۴	۱۰۹,۸۹۸
Guatemala	تک مجلسی	۱۵۸	—	۱۵۸	۱۴,۶۴۷,۰۸۳	۹۲,۷۰۳
Zambia	تک مجلسی	۱۵۸	—	۱۵۸	۱۴,۶۳۸,۵۰۵	۹۲,۶۴۹
Oman	دو مجلسی	۸۴	۷۱	۱۵۵	۳,۲۱۹,۷۷۵	۲۰,۷۷۳
Burundi	دو مجلسی	۱۰۰	۵۴	۱۵۴	۱۰,۳۹۵,۹۳۱	۶۷,۵۰۶
Kazakhstan	دو مجلسی	۱۰۷	۴۷	۱۵۴	۱۷,۹۴۸,۸۱۶	۱۱۶,۵۵۱
Lesotho	دو مجلسی	۱۲۰	۳۳	۱۵۳	۱,۹۴۲,۰۰۸	۱۲,۶۹۳
Croatia	تک مجلسی	۱۵۱	—	۱۵۱	۴,۴۷۰,۵۳۴	۲۹,۶۰۶
Eritrea	تک مجلسی	۱۵۰	—	۱۵۰	۶,۳۸۰,۸۰۳	۴۲,۵۳۹
Georgia	تک مجلسی	۱۵۰	—	۱۵۰	۴,۹۳۵,۸۸۰	۳۲,۹۰۶
Saudi Arabia	تک مجلسی	۱۵۰	—	۱۵۰	۲۷,۳۴۵,۹۸۶	۱۸۲,۳۰۷
Senegal	تک مجلسی	۱۵۰	—	۱۵۰	۱۳,۶۳۵,۹۲۷	۹۰,۹۰۶
Slovakia	تک مجلسی	۱۵۰	—	۱۵۰	۵,۴۴۳,۵۸۳	۳۶,۲۹۱
Mauritania	تک مجلسی	۱۴۶	—	۱۴۶	۳,۵۱۶,۸۰۶	۲۴,۰۸۷
Lithuania	تک مجلسی	۱۴۱	—	۱۴۱	۲,۸۴۸,۰۰۰	۱۹,۸۶۳
Albania	تک مجلسی	۱۴۰	—	۱۴۰	۳,۰۲۰,۲۰۹	۲۱,۵۷۳
Ecuador	تک مجلسی	۱۳۷	—	۱۳۷	۱۵,۶۵۴,۴۱۱	۱۱۴,۲۶۶
Laos	تک مجلسی	۱۴۹	—	۱۴۹	۶,۸۰۳,۶۹۹	۵۱,۵۴۳
Armenia	تک مجلسی	۱۰۱	—	۱۰۱	۳,۰۶۰,۶۳۱	۲۳,۳۶۴
Palestine	تک مجلسی	۱۳۲	—	۱۳۲	۴,۸۱۶,۵۰۳	۳۶,۴۸۸
Peru	تک مجلسی	۱۳۰	—	۱۳۰	۳۰,۱۴۷,۹۳۵	۲۳۱,۹۰۷
Slovenia	دو مجلسی	۹۰	۴۰	۱۳۰	۲,۰۷۰,۰۵۰	۱۵,۲۹۵
Haiti	دو مجلسی	۹۹	۳۰	۱۲۹	۹,۹۹۶,۷۳۱	۷۷,۴۹۴
Uruguay	دو مجلسی	۹۹	۳۰	۱۲۹	۳,۳۳۲,۹۷۲	۲۵,۸۳۷
Honduras	تک مجلسی	۱۲۸	—	۱۲۸	۸,۵۹۸,۵۶۱	۶۷,۱۷۶
Lebanon	تک مجلسی	۱۲۸	—	۱۲۸	۵,۸۸۲,۵۶۲	۴۵,۹۵۸
Burkina Faso	تک مجلسی	۱۲۷	—	۱۲۷	۱۸,۳۶۵,۱۲۳	۱۴۴,۶۰۷
Azerbaijan	تک مجلسی	۱۲۵	—	۱۲۵	۹,۶۸۶,۲۱۰	۷۷,۴۹۰
Paraguay	دو مجلسی	۸۰	۴۵	۱۲۵	۶,۷۰۳,۸۶۰	۵۳,۶۳۱
Turkmenistan	تک مجلسی	۱۲۵	—	۱۲۵	۵,۱۷۱,۹۴۳	۴۱,۳۷۶
Sierra Leone	تک مجلسی	۱۲۴	—	۱۲۴	۵,۷۴۳,۷۲۵	۴۶,۳۲۰
North Macedonia	تک مجلسی	۱۲۳	—	۱۲۳	۲,۰۹۱,۷۱۹	۱۷,۰۰۶
Israel	تک مجلسی	۱۲۰	—	۱۲۰	۷,۸۲۱,۸۵۰	۶۵,۱۸۲
Kosovo	تک مجلسی	۱۲۰	—	۱۲۰	۱,۸۵۹,۲۰۳	۱۵,۴۹۳
Kyrgyzstan	تک مجلسی	۱۲۰	—	۱۲۰	۵,۶۰۴,۲۱۲	۴۶,۷۰۲
New Zealand	تک مجلسی	۱۲۰	—	۱۲۰	۴,۴۰۱,۹۱۶	۳۶,۶۸۲
Guinea	تک مجلسی	۱۱۴	—	۱۱۴	۱۱,۴۷۴,۳۸۳	۱۰۰,۶۵۲
Niger	تک مجلسی	۱۱۳	—	۱۱۳	۱۷,۴۶۶,۱۷۲	۱۵۴,۵۶۸
China, Republic of	تک مجلسی	۱۱۳	—	۱۱۳	۲۳,۳۵۹,۹۲۸	۲۰۶,۷۲۵
Papua New Guinea	تک مجلسی	۱۱۱	—	۱۱۱	۶,۵۵۲,۷۳۰	۵۹,۰۳۴
Rwanda	دو مجلسی	۸۰	۲۶	۱۰۶	۱۲,۳۳۷,۱۳۸	۱۱۶,۳۸۸
Central African Republic	تک مجلسی	۱۰۵	—	۱۰۵	۵,۲۷۷,۹۵۹	۵۰,۲۶۶
Liberia	دو مجلسی	۷۳	۳۰	۱۰۳	۴,۰۹۲,۳۱۰	۳۹,۷۳۱
Guinea-Bissau	تک مجلسی	۱۰۲	—	۱۰۲	۱,۶۹۳,۳۹۸	۱۶,۶۰۲
Estonia	تک مجلسی	۱۰۱	—	۱۰۱	۱,۲۵۷,۹۲۱	۱۲,۴۵۵
Moldova	تک مجلسی	۱۰۱	—	۱۰۱	۳,۵۸۳,۲۸۸	۳۵,۴۷۸
Latvia	تک مجلسی	۱۰۰	—	۱۰۰	۲,۱۶۵,۱۶۵	۲۱,۶۵۲
Namibia	دو مجلسی	۷۲	۲۶	۹۸	۲,۱۹۸,۴۰۶	۲۲,۴۳۳
Tajikistan	دو مجلسی	۶۳	۳۴	۹۷	۸,۰۵۱,۵۱۲	۸۳,۰۰۵
Swaziland	دو مجلسی	۶۵	۳۰	۹۵	۱,۴۱۹,۶۲۳	۱۴,۹۴۳
Nicaragua	تک مجلسی	۹۲	—	۹۲	۵,۸۴۸,۶۴۱	۶۳,۵۷۲
Togo	تک مجلسی	۹۱	—	۹۱	۷,۳۵۱,۳۷۴	۸۰,۷۸۴
Singapore	تک مجلسی	۸۷	—	۸۷	۵,۵۶۷,۳۰۱	۶۳,۹۹۲
Maldives	تک مجلسی	۸۵	—	۸۵	۳۹۳,۵۹۵	۴,۶۳۱
El Salvador	تک مجلسی	۸۴	—	۸۴	۶,۱۲۵,۵۱۲	۷۲,۹۲۳
Jamaica	دو مجلسی	۶۳	۲۱	۸۴	۲,۹۳۰,۰۵۰	۳۴,۸۸۲
Benin	تک مجلسی	۸۳	—	۸۳	۱۰,۱۶۰,۵۵۶	۱۲۲,۴۱۶
Montenegro	تک مجلسی	۸۱	—	۸۱	۶۵۰,۰۳۶	۸,۰۲۵
Bahrain	دو مجلسی	۴۰	۴۰	۸۰	۱,۳۱۴,۰۸۹	۱۶,۴۲۶
Cyprus	تک مجلسی	۸۰	—	۸۰	۱,۱۷۲,۴۵۸	۱۴,۶۵۶
Puerto Rico	دو مجلسی	۵۱	۳۰	۸۱	۳,۶۲۰,۸۹۷	۴۴,۷۰۲
Mongolia	تک مجلسی	۷۶	—	۷۶	۳,۲۵۱,۵۸۷	۴۲,۷۸۴
Bhutan	دو مجلسی	۴۷	۲۵	۷۲	۷۳۳,۶۴۳	۱۰,۱۸۹
Cabo Verde	تک مجلسی	۷۲	—	۷۲	۵۳۸,۵۳۵	۷,۴۸۰
Trinidad and Tobago	دو مجلسی	۴۱	۳۱	۷۲	۱,۲۲۳,۹۱۶	۱۶,۹۹۹
Panama	تک مجلسی	۷۱	—	۷۱	۳,۶۰۸,۴۳۱	۵۰,۸۲۳
Hong Kong	تک مجلسی	۷۰	—	۷۰	۷,۱۱۲,۶۸۸	۱۰۱,۶۱۰
Mauritius	تک مجلسی	۷۰	—	۷۰	۱,۳۳۱,۱۵۵	۱۹,۰۱۷
Djibouti	تک مجلسی	۶۵	—	۶۵	۸۱۰,۱۷۹	۱۲,۴۶۴
Guyana	تک مجلسی	۶۵	—	۶۵	۷۳۵,۵۵۴	۱۱,۳۱۶
Kuwait	تک مجلسی	۶۵	—	۶۵	۲,۷۴۲,۷۱۱	۴۲,۱۹۶
Malta	تک مجلسی	۶۵	—	۶۵	۴۱۲,۶۵۵	۳,۱۷۴
Timor-Leste	تک مجلسی	۶۵	—	۶۵	۱,۲۰۱,۵۴۲	۹,۲۴۲
Botswana	تک مجلسی	۶۳	—	۶۳	۲,۱۵۵,۷۸۴	۳۴,۲۱۸
Iceland	تک مجلسی	۶۳	—	۶۳	۳۱۷,۳۵۱	۵,۰۳۷
Luxembourg	تک مجلسی	۶۰	—	۶۰	۵۲۰,۶۷۲	۸,۶۷۸
San Marino	تک مجلسی	۶۰	—	۶۰	۳۲,۷۴۲	۵۴۶
Jersey	تک مجلسی	۵۸	—	۵۸	۹۶,۵۱۳	۱,۶۶۴
Bosnia and Herzegovina	دو مجلسی	۴۲	۱۵	۵۷	۳,۸۷۱,۶۴۳	۶۷,۹۲۴
Costa Rica	تک مجلسی	۵۷	—	۵۷	۴,۷۵۵,۲۳۴	۸۳,۴۲۵
French Polynesia	تک مجلسی	۵۷	—	۵۷	۲۸۰,۰۲۶	۴,۹۱۳
São Tomé and Príncipe	تک مجلسی	۵۵	—	۵۵	۱۹۰,۴۲۸	۳,۴۶۲
Bahamas, The	دو مجلسی	۳۸	۱۶	۵۴	۳۲۱,۸۳۴	۵,۹۶۰
New Caledonia	تک مجلسی	۵۴	—	۵۴	۲۶۷,۸۴۰	۴,۹۶۰
Gambia, The	تک مجلسی	۵۳	—	۵۳	۱,۹۲۵,۵۲۷	۳۶,۳۳۱
Vanuatu	تک مجلسی	۵۲	—	۵۲	۲۶۶,۹۳۷	۵,۱۳۳
Barbados	دو مجلسی	۳۰	۲۱	۵۱	۲۸۹,۶۸۰	۵,۶۸۰
Suriname	تک مجلسی	۵۱	—	۵۱	۵۷۳,۳۱۱	۱۱,۲۴۱
Fiji	تک مجلسی	۵۰	—	۵۰	۹۰۳,۲۰۷	۸,۷۶۹
Solomon Islands	تک مجلسی	۵۰	—	۵۰	۶۰۹,۸۸۳	۱۸,۰۶۴
Samoa	تک مجلسی	۴۹	—	۴۹	۱۹۶,۶۲۸	۴,۰۱۳
Bermuda	دو مجلسی	۳۶	۱۱	۴۷	۶۹,۸۳۹	۱,۴۸۶
Kiribati	تک مجلسی	۴۶	—	۴۶	۱۰۴,۴۸۸	۲,۲۷۱
Guernsey	تک مجلسی	۴۵	—	۴۵	۶۵,۸۴۹	۱,۴۶۳
Qatar	تک مجلسی	۴۵	—	۴۵	۲,۱۲۳,۱۶۰	۴۷,۱۸۱
Transnistria	تک مجلسی	۴۵	—	۴۵	۴۶۹,۰۰۰	۱۰,۹۰۶
Belize	دو مجلسی	۳۱	۱۲	۴۳	۳۴۰,۸۴۴	۷,۹۲۷
United Arab Emirates	تک مجلسی	۴۰	—	۴۰	۵,۶۲۸,۸۰۵	۱۴۰,۷۲۰
American Samoa	دو مجلسی	۲۱	۱۸	۳۹	۵۴,۵۱۷	۱,۳۹۸
Isle of Man	سه مجلسی	۲۴	۱۱	۳۵	۸۶,۸۶۶	۲,۴۸۲
Abkhazia	تک مجلسی	۳۵	—	۳۵	۲۴۳,۲۰۶	۶,۹۴۸
Antigua and Barbuda	دو مجلسی	۱۷	۱۷	۳۴	۹۱,۲۹۵	۲,۶۸۵
Seychelles	تک مجلسی	۳۴	—	۳۴	۹۱,۶۵۰	۲,۶۹۶
South Ossetia	تک مجلسی	۳۴	—	۳۴	۵۳,۵۳۲	۴,۵۷۳
Artsakh	تک مجلسی	۳۳	—	۳۳	۱۵۰,۹۳۲	۱۰,۹۰۶
Brunei	تک مجلسی	۳۳	—	۳۳	۴۲۲,۶۷۵	۱۲,۸۰۸
Comoros	تک مجلسی	۳۳	—	۳۳	۷۶۶,۸۶۵	۲۳,۲۳۸
Faroe Islands	تک مجلسی	۳۳	—	۳۳	۴۹,۹۴۷	۱,۵۱۴
Macau	تک مجلسی	۳۳	—	۳۳	۵۸۷,۹۱۴	۱۷,۸۱۶
Marshall Islands	تک مجلسی	۳۳	—	۳۳	۷۰,۹۸۳	۲,۱۵۱
Dominica	تک مجلسی	۳۲	—	۳۲	۷۳,۴۴۹	۲,۲۹۵
Greenland	تک مجلسی	۳۱	—	۳۱	۵۷,۷۲۸	۱,۸۶۲
Northern Mariana Islands	دو مجلسی	۲۰	۹	۲۹	۵۱,۴۸۳	۱,۷۷۵
Andorra	تک مجلسی	۲۸	—	۲۸	۸۵,۴۵۸	۳,۰۵۲
Grenada	دو مجلسی	۱۵	۱۳	۲۸	۱۱۰,۱۵۲	۳,۹۳۴
Saint Lucia	دو مجلسی	۱۷	۱۱	۲۸	۱۶۳,۳۶۲	۵,۸۳۴
Tonga	تک مجلسی	۲۶	—	۲۶	۱۰۶,۴۴۰	۴,۰۹۴
Liechtenstein	تک مجلسی	۲۵	—	۲۵	۳۷,۳۱۳	۱,۴۹۳
Palau	دو مجلسی	۱۶	۹	۲۵	۲۱,۱۸۶	۸۴۷
Cook Islands	تک مجلسی	۲۴	—	۲۴	۱۰,۱۳۴	۴۲۲
Monaco	تک مجلسی	۲۴	—	۲۴	۳۰,۵۰۸	۱,۲۷۱
Saint Martin	تک مجلسی	۲۳	—	۲۳	۳۱,۵۳۰	۱,۳۷۱
Aruba	تک مجلسی	۲۱	—	۲۱	۱۱۰,۶۶۳	۵,۲۷۰
Cayman Islands	تک مجلسی	۲۱	—	۲۱	۵۴,۹۱۴	۲,۶۱۵
Curaçao	تک مجلسی	۲۱	—	۲۱	۱۴۶,۸۳۶	۶,۹۹۲
Saint Vincent and the Grenadines	تک مجلسی	۲۱	—	۲۱	۱۰۲,۹۱۸	۴,۹۰۱
Niue	تک مجلسی	۲۰	—	۲۰	۱,۱۹۰	۶۰
Tokelau	تک مجلسی	۲۰	—	۲۰	۱,۳۳۷	۶۷
Wallis and Futuna	تک مجلسی	۲۰	—	۲۰	۱۵,۵۶۱	۷۷۸
Nauru	تک مجلسی	۱۹	—	۱۹	۹,۴۸۸	۴۹۹
Saint Barthelemy	تک مجلسی	۱۹	—	۱۹	۷,۲۶۷	۳۸۲
Saint Pierre and Miquelon	تک مجلسی	۱۹	—	۱۹	۵,۷۱۶	۳۰۱
Turks and Caicos Islands	تک مجلسی	۱۹	—	۱۹	۴۹,۰۷۰	۲,۵۸۳
Gibraltar	تک مجلسی	۱۸	—	۱۸	۲۹,۱۸۵	۱,۶۲۱
Saint Helena, Ascension and Tristan da Cunha	تک مجلسی	۱۷	—	۱۷	۷,۷۷۶	۴۵۷
British Virgin Islands	تک مجلسی	۱۵	—	۱۵	۳۲,۶۸۰	۲,۱۷۹
Guam	تک مجلسی	۱۵	—	۱۵	۱۶۱,۰۰۱	۱۰,۷۳۳
Sint Maarten	تک مجلسی	۱۵	—	۱۵	۳۹,۶۸۹	۲,۶۴۶
Tuvalu	تک مجلسی	۱۵	—	۱۵	۱۰,۷۸۲	۷۱۹
United States Virgin Islands	تک مجلسی	۱۵	—	۱۵	۱۰۴,۱۷۰	۶,۹۴۵
Micronesia, Federated States of	تک مجلسی	۱۴	—	۱۴	۱۰۵,۶۸۱	۷,۵۴۹
Saint Kitts and Nevis	تک مجلسی	۱۴	—	۱۴	۵۱,۵۳۸	۳,۶۸۱
Anguilla	تک مجلسی	۱۱	—	۱۱	۱۶,۰۸۶	۱,۴۶۲
Montserrat	تک مجلسی	۱۱	—	۱۱	۵,۲۱۵	۴۷۴
Falkland Islands	تک مجلسی	۱۰	—	۱۰	۲,۸۴۰	۲۸۴
Pitcairn Islands	تک مجلسی	۱۰	—	۱۰	۴۸	۵
Christmas Island	تک مجلسی	۹	—	۹	۱,۵۳۰	۱۷۰
Norfolk Island	تک مجلسی	۹	—	۹	۲,۲۱۰	۲۴۶
Cocos (Keeling) Islands	تک مجلسی	۷	—	۷	۵۹۶	۸۵
Vatican City	تک مجلسی	۷	—	۷	۸۴۲	۱۲۰

با توجه به جدول بالا و محدودیت‌های زمانی و مالی تیم ما، کشورهای با تعداد نماینده بسیار زیاد نیز از این بررسی کنار گذاشته شدند و در نهایت گزینه انتخاب شده از این شاخص مجلس رژیم صهیونیستی بود. بخشی از این انتخاب نیز به علت سهل الوصول بودن داده‌های این مجلس بود چراکه تمام اطلاعات نمایندگان این رژیم در پایگاه رسمی کنست (Knesset: نام پارلمان اسرائیل) موجود است.

با این‌حساب کشورهای سوژه «ژاپن»، «ترکیه» و «اسرائیل» شدند. مسئله نهایی که پیش از بررسی درباره آن تصمیم‌گیری شد انتخاب میان مجلس خواص و مجلس عوام بود. برای همین ابتدا لازم است شناختی درباره ماهیت مجالس دوگانه کسب کنیم:

مجلس و انواع شیوه‌های قانون‌گذاری در دنیا

اگر از از مسائل تاریخچه‌ای درباره مجلس (Parliament) مثل اینکه اولین مجالس مشورتی در حکومت را به پارت‌های ایرانی نسبت داده‌اند و یا قدیمی‌ترین پارلمان هم‌چنان فعال را نیز مجلس قانون‌گذاری ایسلند به نام آلدینگ (Althing) – تاسیس سال ۹۳۰ بعد از میلاد – گفته‌اند بگذریم؛ در دنیا دو سبک مرسوم قانون‌گذاری وجود دارد! عمده کشورها یا تک مجلسی (Unicameral) اند و برخی دو مجلسی (Bicameral).

کشورهای یک مجلسی صرفا دارای یک نهاد قانون‌گذاری هستند و مردم – معمولاً – از طریق انتخاب نمایندگان، به طور غیرمستقیم به فرایند قانون‌گذاری مشروعیت می‌بخشند.

اما در کشورهای دوپارلمانی شاهد تقسیم وظیفه قانون‌گذاری میان دو مجلس هستیم: یکی مجلس عُلیا (Upper House) – یا مجلس خواص یا سنا – و دیگری مجلس عوام (Lower House) – یا سُفلا یا مجلس نمایندگان.

معمولا سنا (Senate) مجموعه‌ای از افراد با نفوذ و با تجربه در حوزه سیاست و کشورداری هستند که وظیفه تصمیم‌گیری‌های اصلی و اساسی کشور را به عهده دارند. مجلس عوام نیز مجلسی است که اغلب مستقیما با رای مردم انتخاب می‌شود و در موارد ساده‌تر قانون‌گذاری می‌کند و باز در اغلب موارد مصوبات آن از فیلتر مجلس خواص عبور می‌کند.

فلسفه پنهان سیستم‌های دومجلسی نیز از دوگانه‌ای مبتنی بر دو مفهوم «ملت»/«مردم» که بر سر راه دموکراسی ایجاد شد نشات گرفته است؛ با این سوال اساسی که «آیا مردم می‌توانند مصلحت ملت را تشخیص دهند یا نه؟».

لذا برای حل این مسئله مجلسی از عقلا و خواص تشکیل شد تا سرنوشت کشور در پیچ و خم تصمیم‌های احساسی ملی یا پوپولیسم و عوام فریبی قرار نگیرد.

کارکرد «مجلس» و «مجمع تشخیص مصلحت» در ایران

در ایران از ابتدای انقلاب ۵۷، ساز و کار یک مجلسی در دستور کار قرار گرفت. ساز و کاری که البته بعدا نارسایی آن (علی‌الخصوص در موارد اختلاف میان مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان) مشخص شد و نهادی مشورتی به نام «مجمع تشخیص مصلحت نظام» در بازبینی قانون اساسی گنجانده شد. (مراجعه کنید به تاریخچه تاسیس مجمع  تشخیص مصلحت)

البته در بیانی با توجه به کسوت اعضای مجمع تشخیص مصلحت و حیطه اختیارات این نهاد، می‌توان به نوعی آنرا معادل سنا در سایر کشورها به حساب آورد که به عنوان نهاد مشاور رهبری، سیاست‌های اصلی نظام را مشخص می‌کند و در موارد اختلاف نیز ورود پیدا می‌کند.

لذا در این گزارش، بنا بر شباهت‌های موجود در شیوه انتخاب و حیطه اختیارات، ما بررسی را در مورد کشورهای دارای دو مجلس، معطوف به مجلس نمایندگان کردیم که شباهت بیشتری به نهاد رسمی مجلس در ایران دارد.

نتایج بررسی

مجلس ملی کبیر ترکیه ( Türkiye Büyük Millet Meclisi)

در ابتدا اسامی نمایندگان از سایت رسمی مجلس ترکیه استخراج شد. مجلس ترکیه از ۵۹۸ نماینده تشکیل شده‌است که از حزب‎های مختلف از جمله حزب عدالت و توسعه، حزب جمهوری خلق، حزب جنبش ملی‌گرا و… هستند.

شرط حداقل تحصیلات برای نامزد شدن در انتخابات ترکیه، طی کردن تحصیلات مقدماتی در مدرسه است.

برای بررسی سطح علمی نمایندگان این کشور، آخرین مدرک تحصیلی افراد را ملاک قرار دادیم. البته در این مورد به خاطر تفاوت فرایند تحصیل دانشجویان پزشکی آنها را در دسته جداگانه‌ای قرار دادیم. نتیجه به صورت زیر حاصل شد:

آنطور که به نظر می‌رسد اکثریت (نزدیک به ۷۰ درصد) نمایندگان این کشور مدرک زیر کارشناسی و کارشناسی ارشد دارند و فقط نزدیک به نه درصد (یعنی ۵۵ نفر از حدود ۶۰۰ عضو مجلس ترکیه) مدرک دکترا دارند. (مقایسه کنید با تعداد نمایندگان دارای مدرک دکتری مجلس۲۹۰ نفره ایران در انتهای همین گزارش…!)  

اما در ادامه بررسی به این سوال پرداختیم که مردم ترکیه عمدتا نمایندگان با چه حوزه‌ای از تحصیلات را به مجلس می‌فرستند؟

برای این منظور با توجه پراکندگی رشته‌های تحصیلی، آنها را بر اساس شاخه‌های کلی زیر برچسب‌گذاری کردیم:

• حقوق: شامل همه گرایش‌های رشته‌ی حقوق و حسابرسی داخلی
• علوم سیاسی و حکمرانی: شامل علوم سیاسی، روابط بین‌الملل، ارتباطات، مطالعات کشورها و سیاست‌گذاری‌ها
• علوم اجتماعی: شامل جامعه‌شناسی، علوم اجتماعی و مطالعات اجتماعی
• علوم انسانی: ادبیات، فلسفه، روانشناسی، تاریخ
• کسب و کار: شامل بازرگانی و تجارت، مدیریت
• اقتصاد: شامل اقتصاد، حسابداری
• فنی: شامل رشته‌های فنی و مهندسی
• علوم تربیتی: شامل مشاوره‌های تحصیلی و فرهنگیان  
• رسانه: شامل روزنامه‌نگاری، رادیو و تلویزیون، گویندگی و نویسندگی
• پزشکی: شامل پزشکی، دندان‌پزشکی، پرستاری و پیراپزشکی
• نظامی: آکادمی دفاع ملی، دانشگاه‌های نظامی
• ورزشی: رشته‌های مرتبط با تربیت‌بدنی
• دبیرستان: فارغ‌التحصیلان رشته‌های فنی و حرفه‌ای (الکترونیک، مکانیک خودرو و …) / مدارس افسری

برخی نمایندگانی نیز که در بیش از یک رشته تحصیل کرده بودند (تغییر رشته، دو مدرکی و …) با توجه به تعداد رشته‌هایشان نسبت گرفته شد. (دو رشته‌ای ۰.۵، سه رشته‌ای ۰.۳۳ و …)

از نتایج فوق چنین برمی‌آید که اکثر نمایندگان مجلس ترکیه تحصیلات مرتبط با رشته حقوق دارند.

مجلس نمایندگان ژاپن (House of Representatives of Japan)

مجلس عوام (نمایندگان) ژاپن دارای ۴۶۵ نماینده است. برای استخراج اسامی نمایندگان، از سایت رسمی مجلس ژاپن استفاده شد. متاسفانه در سایت مجلس این کشور اطلاعات بیشتری جز اسم و عکس نمایندگان قرار داده نشده است. لذا برای یافتن جزئیات بیشتر، به سراغ سایت‌های شخصی نمایندگان رفتیم که در آنجا اطلاعات کامل خود را منتشر کرده بودند. اطلاعات برخی از نمایندگانی که سایت نداشتند نیز به ناچار از طریق فیس‌بوک آنها یا ویکی‌پدیا بررسی شد. (حدود ۱۰ درصد از افراد نیز هیچ اطلاعاتی درباره خود منتشر نکرده بودند و بررسی مبتنی بر ۴۱۶ نفر ادامه یافت)

در این بین نکته بسیار جالبی که به آن برخوردیم این بود که اغلب نمایندگان ژاپن صرفا به بیان اینکه فارغ‌التحصیل کدام دانشگاه هستند اکتفا کرده‌اند و اطلاعاتی درباره مدرک خود نداده‌اند! البته مسلماً امکان ردیابی سوابق دانشگاهی افراد از طریق روش‌های اوسینتی وجود دارد اما با توجه به تعداد بالای این موارد امکان و فرصت رصد تمام آنها نبود. (از ۴۶۵ نماینده که اطلاعات خود را اعلام کرده بودند ۳۹۱ نفر هیچ اشاره‌ای به سطح مدرک خود نکرده بودند!) لذا در این شرایط عملا امکان بررسی وزنی سطح مدرک نمایندگان مجلس ژاپن وجود نداشت. هرچند از میان ۵۴ نفری که سطح مدرک دانشگاهی خود را اعلام کرده بودند فقط ۱۸ نفر دکترا بودند!

همچنین با توجه به اینکه اغلب این افراد فقط به مدرک آخر خود اشاره کرده بودند، امکان بررسی موارد تغییر رشته‌ای نیز وجود نداشت.

در ادامه بررسی به تنوع رشته‌ای این افراد بر اساس برچسب‌های تعریف شده در بخش قبلی گزارش پرداختیم و نتایج زیر حاصل شد:

همانطور که مشاهده می‌کنید، مشابه ترکیه، در ژاپن نیز اغلب (نزدیک به یک سوم!) نمایندگان در رشته حقوق تحصیل کرده‌اند. در سوی دیگر، کمتر بودن (نزدیک به نصف) تحصیل‌کردگان رشته‌های فنی و مهندسی در کشوری صنعتی مثل ژاپن نسبت به ترکیه موضوع جالب توجهی است.

کنست اسرائیل (Knesset)

مجلس اسرائیل یا کنِسِت (Knesset) مختصات بسیار ویژه در مناسبات سیاسی این رژیم دارد. کِنِست دارای ۱۲۰ نماینده است و احزاب به نسبت رای که در انتخابات سراسری کسب می‌کنند (حداقل ۰.۲ درصد) صاحب کرسی می‌شوند. در حیطه اختیارات نیز می‌توان گفت کنست قدرت اصلی سیاسی در اسرائیل است. چراکه تعیین رئیس دولت (که معمولا از طریق ائتلاف میان احزاب تعیین می‌شود)، دادن رای اعتماد به کابینه وزرا و قانون‌گذاری از جمله وظایف این نهاد است.

در این گزارش ما نمایندگان بیست‌ودومین دوره مجلس کنست را مورد بررسی قرار دادیم.  خوشبختانه اسامی و اطلاعات کاملی (از جمله اطلاعات مدارک تحصیلی دانشگاهی) نمایندگان در سایت رسمی کنست موجود است. (توصیه می‌شود در اتصال به این سایت حتما نکات امنیتی را رعایت کنید!)

بررسی کیفیت آخرین مدرک تحصیلی نمایندگان این مجلس به جدول زیر منتهی شد. البته درباره برخی از این افراد که علوم دینی یهودی خوانده بودند، تفاوت‌هایی در درجه مدارک وجود داشت که به صورت جدا آورده شدند. در مورد مدرک تحصیلی سه نفر از نمایندگان هم اطلاعاتی در بررسی اولیه یافت نشد و جامعه آماری به ۱۱۷ نفر کاهش یافت.

در مرحله بعد به بررسی پراکندگی حوزه تحصیلات این افراد پرداختیم. در اینجا مشابه بررسی برای کشور ترکیه، نمایندگانی که در بیش از دو رشته متفاوت تحصیل کرده اند با ضریب ۰.۵، سه رشته با ۰.۳۳ و … لحاظ شده اند.

همان‌طور که ملاحظه می‌کنید، اینجا نیز عمده نمایندگان فارغ‌التحصیل رشته حقوق هستند.

مقایسه با ایران

مجلس ایران در ابتدای تاسیس ۲۷۰ نماینده داشت. طبق اصل ۶۴ قانون اساسی، تعداد نمایندگان هر ۱۰ سال و با بررسی شرایط انسانی، سیاسی، جغرافیایی و … می‌تواند حداکثر ۲۰ عضو اضافه شود. تعداد کنونی نمایندگان ۲۹۰ نفر است و به نظر می‌رسد از زبان بازنگری قانون اساسی در سال ۶۸، فقط یکبار مسئله افزایش تعداد نمایندگان مردم صورت گرفته است…!

اما گذشته از کمیت،  کیفیت مدرک و حوزه تحصیلات نمایندگان مجلس در ایران به چه صورت است؟! بررسی در این زمینه را به دو گزارش جالبی که خبرگزاری صدا و سیما با عنوان «سطح علمی و تخصص نمایندگان دهمین دوره مجلس شورای اسلامی» و خبرگزاری مشرق با عنوان «سطح علمی مجلس دهم از دیپلم تا دکترا» در خرداد ۹۵ منتشر کرده‌اند استناد می‌کنیم.

بر اساس گزارش سایت مشرق، از  ۲۸۹ نماینده مجلس دهم (یک نفر پیش از تشکیل رسمی مجلس در سانحه رانندگی فوت کرد) ۱۱۱ نفر، یعنی نزدیک به ۴۰ درصد از نمایندگان، مدرک دکترا دارند!! این در حالی است که مجلسی‌های ترکیه، صرفا ۹ درصد «دکتر» هستند و مشخص نیست ما باید از این سطح بالای علمی مجلس خود خوشحال باشیم یا در صحت آن تردید کنیم ؟!

اما به لحاظ حوزه تحصیلات، مشابه سایر کشورهای این گزارش اوسینتی، در ایران نیز فارغ‌التحصیلان رشته‌های علوم انسانی اکثریت نمایندگان مجلس را تشکیل می‌دهند؛ اما با یک تفاوت جالب توجه که در ایران رشته مدیریت سهمی نزدیک به دو برابری نسبت به رشته حقوق در تعداد کرسی‌های مجلس دارد…! ضمن اینکه موارد تغییر رشته‌ای (کارشناسی مهندسی سپس علوم انسانی) در ایران به وفور یافت می‌شود!

نکات جالب

مسئله دراولویت نبودن مدرک تحصیلی موضوع بارزی بود که از بررسی این سه کشور حاصل شد. همان‌طور که در خلال این گزارش مطرح شد، بسیاری از نمایندگان مجلس در معرفی ژاپن صرفا به بیان اینکه فارغ‌التحصیل چه دانشگاهی هستند (بدون پرداخت به سطح مدرک و رشته آن) اکتفا می‌کنند.

شاهد مثال تقریبی دیگر این موضوع، نوع خطاب‌هایی است که در اخبار مربوط به نمایندگان در رسانه‌ها به چشم می‌خورد. مثلا در ایران کوئری «دکتر علی لاریجانی» حجم نتایج زیر را دارد و به نظر می‌رسد برای ما مدرک علمی رئیس مجلس اهمیت بالایی دارد. (همینطور «دکتر حسن روحانی»، و مقایسه کنید با القابی که آمریکایی‌ها برای خطاب کردن رئیس جمهورشان استفاده می‌کنند… راستی تا به حال اصلا چیزی راجع به مدرک تحصیلی ترامپ شنیده‌اید؟!)

اما در سوی مقابل مثلا با بررسی اخبار کِنِست اسرائیل، می‌توان حسی نسبت به بی‌اهمیت بودن مدرک در میان مسئولین سیاسی این رژیم به دست آورد. اگر وارد سایت کنست شده و اخبار آن را رصد کنید، احتمالا نتایج جالبی به دست می‌آید.

برای مثال در این گزارش، ۱۰ دسامبر ۲۰۱۹ بررسی شده‌است. در هیچ کدام از اخبار، نمایندگان با پیشوند مدرک تحصیلی خود یاد نمی‌شوند… دکتر فلان یا مهندس بهمان وجود ندارد!

البته شاید این پرسش ایجاد شود که ممکن است مدرک دکترا یا مهندسی در اخبار این روز موجود نباشد. این مورد هم بررسی شد. فردی به‌نام Yoaz Hendel که دکترای تاریخ از دانشگاه تل‌آویو هم دارد، در این خبر یاد شده‌است اما بدون هیچ‌گونه پیشوند درباره مدرک تحصیلی، صرفا از لفظ MK به معنای عضو کنست (Member of Knesset) استفاده شده است! در عوض بلافاصله بعد از اسامی نمایندگان، حزب و گرایش سیاسی آنها داخل پرانتز ذکر می‌شود.

البته اعلام محل خدمت سربازی نمایندگان هم موضوع جالبی است که در رزومه اعضای کنست وجود دارد! (علت این موضوع شاید به خاطر وضعیت خاص جنگی این رژیم و نگاه‌های متعصبانه درباره وفاداری نظامی به آن باشد.) 

نکته‌ی جالب‌تر آن است که هنگامی که در یک خبر دیگر زمانی که درمورد یک پزشک صحبت می‌شود، از مدرک تحصیلی او سخن به میان آمده است اما برای نمایندگان مجلس اغلب هیچ اشاره‌ای به آن نمی‌شود. طوریکه به‌نظر می‌رسد برای افکار عمومی، ربط چندانی بین مدرک تحصیلی و عضویت داشتن در کنست وجود ندارد!

موضوع جالب دیگر که در این بررسی به آن برخوردیم، حضور افراد با تحصیلات دبیرستان، راهنمایی و حتی دبستان در مجالس کشورهای مورد بررسی است. برای مثال آقای MÜRSEL ALBAN، نماینده مجلس ترکیه که تحصیلات دبیرستان دارد و پس از آن اقدام به تاسیس شرکت خود کرده است. و یا نمونه دیگر آقای Sıdık Taş که مدتی فوتبالیست بوده، صرفا تحصیلات ابتدایی دارد و اکنون نماینده مجلس است!

مسئله جالب دیگری که مشاهده شد، مربوط به ژاپن است. میان اکثر نمایندگان، بیان سوابق سیاسی، تجربیات کاری، گرایش‌ها و حوزه‌های علاقه‌مندی ارجحیت بیشتری نسبت به بیان جزئیات تحصیلات دارد! به عنوان مثال آقای ANAMI Yoichi، با سابقه سه دوره نمایندگی در مجلس ژاپن:

جمع بندی

مقصود ما در این گزارش، بررسی میزان مدرک‌گرایی برای مناصب سیاسی – و به طور خاص مجلس – در سایر کشورها بود. همان‌طور که ملاحظه شد، به نظر می‌رسد سیاسیون در دنیا بیان سابقه عملکرد، گرایش‌های فکری و البته ابراز صریح نگرش‌های حزبی و سیاسی را برای معرفی خود به افکار عمومی در اولویت بالاتری می‌بینند. رسانه‌ها نیز با تمرکز بر این موارد نسبت به بازتاب اخبار و رفتار صاحبان منصب می‌پردازند.

در سوی دیگر، بخشی از تقصیر این عطش به مدرک در نگاه جامعه به مسئله تحصیل است. «دکترا» در دنیا، مختص افرادی است که مایلند مسیر آکادمیک علم را طی کنند (همان جابه جا کردن مرزهای علم خودمان!) در حالی که به علت سهل الوصول بودن مدرک، «دکتر» در جامعه به جای یک جایگاه علمی تخصصی، تبدیل به یک لقب جذاب و پرستیژساز شده است.

در زمینه تحصیلات مطلوب برای نمایندگان مجلس نیز دیدیم که بالاتفاق در هر سه کشور مورد بررسی فارغ‌التحصیلان رشته حقوق اولویت بالاتری در کسب کرسی‌های مجلس داشتند. امری که احتمالا کیفیت قانون گذاری را ارتقا بخشد، چرا که قاطبه نمایندگان با مفهوم قانون و زیر و بم آن آشنایی دارند.

البته نباید این را نادیده گرفت که مجلس به نوعی «عصاره ملت» است، و نمی‌توان الزامی برای یکسان بودن تخصص‌ها تعیین کرد و در سوی دیگر اساسا شاید لازم باشد از همه حوزه‌ها – و البته همه اقشار – افرادی برای تصمیم‌گیری در امور کشور حضور داشته باشند. اما موضوع تخصص زمانی خطرناک می‌شود که مدارک تحصیلی فرد به حوزه فعالیت و مسئولیت وی هیچ ارتباطی نداشته باشد. (البته به فرض اینکه همان مدارک بی‌ربط واقعا بار علمی و آموزشی داشته باشند!) مسئله‌ای که البته در رده‌های پایین جامعه نیز قابل مشاهده است – و احتمالا باید ریشه آن را در سیستم معیوب هدایت تحصیلی یافت – اما حضور افراد غیرمتخصص در سمت‌های حساس تصمیم‌گیری و قانون‌گذاری، مثل مجلس، دردناک‌تر است. لذا در ادامه این پرونده به سراغ بررسی رشته تحصیلی و سوابق کاری نمایندگان کمیسیون‌های تخصصی مجلس ایران می‌رویم تا ببینیم حضور آنها در کمیسیون مذکور چقدر توجیه دارد!