آیا گوگل ارث کربلا را سانسور می کند؟

چندی پیش و در گروه تخصصی کارآگاهی در وب سایت اوسینت دات آی آر در تلگرام، سوال جالب توجهی مطرح شد. یکی از اعضای گروه در هنگام استفاده از تصاویر ماهواره ای گوگل در نرم‌افزار GoogleEarth متوجه قدمت غیرمعقول تصاویر مربوط به شهر کربلا و به طور خاص منطقه بین‌الحرمین در این شهر شده بود. ادعایی که صحت داشت و با اندکی بررسی مشخص می‌شد آخرین عکس ماهواره ای گوگل از حرم امام حسین(ع) و حضرت عباس(ع) مربوط به سال 2004 است! یعنی 15 سال پیش… آیا عمد خاصی در کار است و گوگل در حال سانسور این منطقه است؟؟

GoogleEarth یا به فینگلیش گوگل ارث، یکی از سرویس‌های گوگل برای نمایش تصاویر ماهواره ای است. البته این سرویس محدود به زمین نیست و در صورتی که نیاز به آدرس‌دهی داشته باشید، ماه و مریخ را هم نمایش می‌دهد! اما طبق آنچه در منابع گفته می‌شود، گوگل به طور متوسط هر ماه نقشه‌هایش را به‌روز می‌کند. هر چند به نظر این برای همه مکان ها نیست و استثناهایی هم وجود دارد.

گوگل معمولا زحمت به روزرسانی مستمر تصاویر مناطق دورافتاده، خالی از سکنه یا کم مراجعه را به خود نمی‌دهد و این چندان هم غیرمنطقی نیست؛ اما وقتی این موضوع را در کنار این نکته که هر سال و فقط در ایام اربعین، نزدیک به 20 میلیون نفر به کربلا سفر می‌کنند می‌گذاریم، به نظر می‌رسد که موضوع عدم به‌روزرسانی تصاویر کربلا نیاز به بررسی بیشتر پیدا می‌کند.

به این ترتیب چند سوال برایمان پیش آمد:

• آیا واقعا گوگل تصویر جدیدتری از کربلا ندارد؟
• آیا مکان‌های دیگری هم هستند که گوگل اینطور به‌روز نکرده باشد؟
• آیا دیگر سرویس‌های ارائه‌دهنده تصاویر ماهواره‌ای هم همینقدر در مورد کربلا عقب هستند؟

بگذارید سوال‌ها را یکی یکی بررسی کنیم.

آخرین تصویر گوگل از کربلا مربوط به چه زمانی است؟

بررسی این موضوع برای کربلا کار مشکلی نیست. صرفا کافیست گوگل ارث را در کربلا باز کنیم و کمی با گزینه‌ی مربوط به تاریخ بازی کنیم. آن‌طور که در نگاه اول به نظر می‌رسد، گوگل تصاویری از سال 2010 نیز دارد. اما با بررسی بیشتر (و کمی تغییر تاریخ) به این نتیجه رسیدیم که تصویر سال 2010، عکس مجزایی نیست و تکرار همان تصویر سال 2004 است. با این حال پیش از جولای سال 2004 نیز یک تصویر دارد. این تصویر به ماه می همان سال بر می‌گردد.

[twenty20 img1=”1862″ img2=”1861″ offset=”0.5″ before=”تصویر کربلا در می 2004″ after=”تصویر کربلا در جولای 2004″]

با مقایسه دو تصویر متوجه خواهید شد که عمده تفاوت این دو عکس مربوط به سازه‌های اطراف حرم‌ها و سطح محوطه میان دو حرم موسوم به بین‌الحرمین است. البته تفاوت فاحش حجم خودروها در خیابان‌های اطراف نیز جالب توجه به نظر می‌رسد. با اینحال اختلاف تصاویر آنقدری نیست که به تغییرات طی چند سال برسد و به تحولات چند ماهه خیلی نزدیک‌تر است. موضوعی که با توجه به تاریخ عکس‌ها هم تایید می‌شود.

گوگل ارث چه مناطق دیگری را به روز نکرده است؟

در پاسخ به این سوال که «آیا مناطق دیگری هم هست که گوگل آنها را به روزرسانی نکرده است؟» طبعا منظورمان محلی‌هاییست که مثل کربلا مراجعان زیادی دارند. طبعا این رقم بازدید‌های مردم از مثل کربلا با جایی مثل دشت کویر[1] قابل مقایسه نیست! در مورد چنین مناطق کمتر مورد رجوعی، طبعا تصاویر کیفیت کمتری دارند و به روزرسانی‌ها دیربه‌دیر تر صورت می‌پذیرد.

هرچند ذکر یک نکته لازم به نظر می‌رسد. به‌روزرسانی مکان‌ها در گوگل ارث، به کشور آن منطقه هم مربوط است. برای مثال، تصاویر صخره‌‌های بزرگ مرجانی استرالیا[2] در گوگل ارث از سال 1984 تقریبا هر سال به‌روز می‌شوند!

اما رفتار گوگل با سایر امکان مقدس چطور است؟ مثلا نجف اشرف.

پاسخ تکراریست. آخرین تصویری که از حرم امام علی(ع) در شهر نجف گرفته شده نیز مربوط به سال 2010 است و تصویری پس از آن وجود ندارد… در مورد شهرهای سامرا و کاظمین نیز موضوع دقیقا همینطور است. این موضوع را با تصویری که گوگل سالانه از صخره‌‌های مرجانی ساکن و بدون تغییر در اقیانوس آرام می‌گیرد مقایسه کنید. به نظر می‌رسد ورای شاخص میزان مراجعه یا تغییرات منطقه ای، سیاست‌های دیگری در به رورزسانی تصاویر گوگل وجود دارد.

در کنار این موضوع، نکته‌ی دیگری جلب توجه می‌کند. تاریخ‌های به‌روزرسانی تصاویر نجف اشرف، سامرا، کاظمین و کربلا تقریبا یکی هستند. هر چند در مورد کربلا، آنطور که به نظر می‌رسد، به دلیل نامعلومی آخرین تصویر (تصویر سال 2010) آپلود نشده یا به دست ما نمی‌رسد… هرچند این موضوع را با چندین سیستم و آی‌پی مختلف آزمایش کردیم. نتیجه تغییری نداشت.

اما این سیاست عدم به روزرسانی تصاویر ماهواره ای گوگل، درباره همه شهر کربلاست یا صرفا مربوط به منطقه حرم امام حسین(ع) و حضرت ابالفضل(ع) است؟

برای بررسی این سوال، یک نقطه از کربلا مثل میدان التربية را مد نظر قرار دادیم. آن‌طور که نتایج گوگل نشان می‌دهد، به نظرم می‌رسد که بر خلاف  منطقه بین الحرمین، تصاویر سال 2010 این منطقه موجود است.

پس موضوع پیچیده‌تر از آنی شد که فکرش را می‌کردیم. برای همین، در این مرحله مستقیماً دست به دامن جستجو در خود گوگل شدیم! آیا مکان‌های دیگری هم هستند که این وضع را دارند؟؟ پاسخ به صورت خلاصه، بله است. مهم نیست که شما چگونه جستجو کنید، صرفا با قراردادن کلیدواژه‌های مرتبط با این موضوع در هر زبان دلخواهتان، به صفحات بلاگ‌های مختلفی خواهید رسید که در این مورد مطلب نوشته اند.

یکی از صفحات جالب توجه در این زمینه، صفحه ویکی‌پدیا درباره لیستی از مکان‌هایی که گوگل به دلیلی آنها را نشان نمی‌دهد است.[3]

این لیست تعداد قابل توجهی از مکان‌هایی را در خود دارد که تصاویر گوکل آنها را پوشش نمی‌دهند. البته در این صفحه توضیح داده شده که علت حذف برخی از این مکان‌ها، جلوگیری از حملات تروریستی است. هر چند باید توجه کرد که منبع خبر مذکور مربوط به سال 2008 است. یعنی 11 سال قبل. طبعا از آن موقع تاکنون تروریست‌ها دسترسی‌های بسیار راحت‌تر و بیشتری به نقشه‌های هوایی و ماهواره‌ای دارند! به نظر می‌رسد که این صفحه‌ی ویکی نیاز به کمی به روز رسانی دارد[4]. ضمن اینکه در این صفحه اشاره ای به عدم به روزرسانی تصاویر شهر کربلا که مورد سوال و بررسی ماست نشده است.

وضعیت دیگر نقشه‌های ماهواره ای درباره کربلا چگونه است؟

از موضوع اصلی دور شدیم. تا اینجا برداشتی کلی از رویکرد گوگل داشتیم. اینکه احتمالا سیاست خاصی باعث شده تصاویر شهر کربلا آپدیت نباشند. و البته مکان‌های فراوانی در دنیا وجود دارد که به دلایل گوناگون تصاویر به روزی ندارند.

حال زمان پاسخ دهی به سوال آخر است. آیا سرویس‌های دیگر تصاویر ماهواره‌ای همینقدر در مورد کربلا عقب هستند و از به روزرسانی تصاویر مربوط به این شهر خودداری می‌کنند؟ اجازه دهید چند سرویس تصویربرداری ماهواره ای را بررسی کنیم.

یاندکس (Yandex)

یاندکس در عمل گوگل روسیه است و هر خدمتی که گوگل ارائه می‌کند، یاندکس نیز بومی شده آنرا دارد. یکی از این خدمات نقشه‌های ماهواره‌ای است. نقشه‌های یاندکس هم به طور کلی کیفیت بدی ندارند و مثل گوگل، کیفیت تصاویر یاندکس به موقعیت مورد نظر مربوط است. (برای دیدن حداکثر کیفیت تصاویر یاندکس، نیم‌نگاهی به عکس‌های ماهواره ای این شرکت از مسکو بیندازید.)

اما تصویر یاندکس از کربلا چطور است؟ اگرچه عکس موجود از بین‌الحرمین در یاندکس کیفیتی به مراتب پایین تر از تصاویر ماهواره ای یاندکس از مسکو دارد، اما با این وجود می‌توان تاریخ آن را حدس زد. مشخصا یاندکس مدت زیادی پس از گوگل گرفته شده است! به ساختمان‌های اطراف حرمین، پوشش صحن حرمین و فضای منطقه میان دو حرم توجه کنید.

بینگ (Bing)

بینگ که سرویس جستجوگر شرکت مایکروسافت محسوب می‌شود، تصاویر بسیار با کیفیتی از فضا تهیه می‌کند. در تصویر بعدی، دو اسکرین شات را در کنار هم قرار دادیم تا تصویر نهایی با کیفیت کافی ساخته شود. نتیجه عکسی بود که مشاهده می‌کنید. همان‌طور که دیده می‌شود، تصویر شدیدا بروزتر از نقشه‌های گوگل است. به ساختمان‌های موجود در حیاط‌های حرمین امام حسین و حضرت عباس علیهم السلام توجه کنید. در این تصویر ساختمان بسیار کاملتر از حرم در دسترس است.

پلنت (Planet)

پس از بررسی چند سرویس معمول‌تر، بگذارید حالا نیم نگاهی هم به یک سرویس خاص‌تر بیندازیم. یکی از این سرویس‌ها مربوط به سایت planet است. تصاویر اکانت رایگان سایت Planet اگرچه معمولاً کیفیت پایین‌تری نسبت به گوگل دارند، اما مزیت اصلی آن به روزرسانی تقریبا مستمر و حتی روانه آنهاست. حداکثر کیفیتی که ما توانستیم از اکانت‌های رایگان این سرویس بیابیم، تصویر زیر بود. این تصویر به سال 2018 مربوط است. در این تصویر نیز می‌توانید بسیاری از ویژ‌گی‌های تصاویر قبلی مثل گنبدهای کوچک در ساختمان‌های صحن‌های حرمین را مشاهده کنید. همچنین رد تاری از ساختمان‌های اطراف بین‌الحرمین نیز مشخص است.

پاسخ گوگل چیست؟

حالا که دیدیم این محدودیت در آپدیت تصاویر ماهواره‌ای فقط مربوط به گوگل است و سایر سرویس‌ها محدودیت یا سانسور احتمالی خاصی از کربلا ندارند، تصمیم گرفتیم موضوع را از خود گوگل پیگیری کنیم! لذا موضوع را در کامیونیتی گوگل طرح کردیم. پاسخ کارشناس گوگل جالب بود: «گوگل هیچوقت خود را موظف به آپدیت مستمر تصاویر یک منطقه نمی‌داند و صرفا از هر طریق ارزان‌تر که بتواند، این تصاویر را تهیه می‌کند…» 

[1] البته همه قسمت های دشت کویر هم اینطور نیستند.

[2] https://en.wikipedia.org/wiki/Great_Barrier_Reef

[3] https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_satellite_map_images_with_missing_or_unclear_data

[4] البته صفحات فراوانی در ویکی نیاز به آپدیت یا اصلاح اساسی دارند. این صرفا یک مثال از این موضوع است. به هر حال از ویکی‌پدیا برای تصمیمات مهم یا جمع‌آوری اطلاعات برای کارهای حساس، به عنوان تنها منبع استفاده نکنید.