گزارش اوسینتی

پدیده قتل ناموسی در ایران (قسمت دوم: اسلام و قانون)

نظر و نقش دین و قانون ایران درباره قتل های ناموسی چیست؟

به دنبال جنجال شکل‌گرفته حول قتل رومینا اشرفی به‌دست پدرش، در قسمت قبل گزارش بررسی اوسینتی پدیده قتل ناموسی در ایران، به بررسی آمار قتل و خشونت علیه زنان در ایران و دنیا پرداختیم و دیدی از ابعاد گسترده این مسئله جهانی در اروپا، آمریکا، آمریکای جنوبی و کشورهای خاورمیانه به دست آوردیم. اما اکنون، در قسمت دوم بررسی قتل ناموسی در ایران، قصد داریم به طور خاص‌تر به دنبال ریشه‌یابی این مسئله در دین اسلام و قوانین جمهوری اسلامی ایران بگردیم و ببینیم آیا خلا قانون یا اعتقادات دینی منجر به وقوع قتل ناموسی می‌شود؟

سوال اول: آیا دین و اسلام ریشه قتل ناموسی است؟

در سال 2013، شورای اروپا در بند چهارم مصوبه 1327 اجلاسیه شانزدهم خود، اعلام می‌کند که قتل‌های ناموسی در اروپا عمدتاً در میان مسلمانان مهاجر و مقیم اروپا گزارش شده است. اما با اینحال این مصوبه قتل‌های ناموسی را نه یک مسئله دینی، که اصلی‌ترین علت آنرا فرهنگ اقوام می‌داند؛ چرا که  معتقد است اسلام، اجازه قتل برای مجازات مسائل ناموسی را صادر نکرده است و برخی مسلمانان افراطی، خودسرانه دست به جنایت میزنند…

شورای اروپا درباره قتل ناموسی
بند چهارم مصوبه 1327 اجلاسیه شانزدهم شورای اروپا درباره قتل ناموسی

بررسی اوسینتی نشان می‌دهد مشابه این نگاه در گزارشات وزارت دادگستری کانادا نیز یافت می‌شود. جایی که این نهاد قضایی در کانادا، ریشه‌ی قتل‌های ناموسی را «نگاهِ تعلق و مالکیت زن برای خانواده» می‌داند. البته دادگستری کانادا، در قوانین مربوط به قتل‌های ناموسی در این کشور و ذیل بخش تشریح نگاه دین اسلام به این موضوع، عنوان کرده است که قتل‌های ناموسی از نظر شرع اسلامی غیر مجاز بوده و در قرآن و احادیث هیچگونه دلیلی مبنی بر مجاز دانستن قتل‌های ناموسی وجود ندارد. در ادامه نیز نمونه‌هایی از مخالفت مراجع و علمای مسلمان با مجازات قتل برای مسائل ناموسی آورده است؛ با تاکید بر این نکته که قتل ناموسی بیشتر از آنکه یک مسئله دینی باشد، برخواسته از فرهنگ جوامع است.

قوانین وزارت دادگستری کانادا درباره قتل ناموسی
برشی از توضیحات قوانین وزارت دادگستری کانادا درباره قتل ناموسی

نظر علمای مسلمان درباره قتل‌های ناموسی چیست؟

در اینجا چند نمونه از احکامی که علمای اسلامی سراسر جهان از فرقه‌ها و مذاهب مختلف درباره‌ی این موضوع بیان کردند را بررسی می‌کنیم.

محمد صالح المنجد (سلفی عربستان)

یکی از فتاوای جالب توجه در این زمینه مربوط به «محمد صالح المنجد»، از علمای معروف و سختگیر وهابی است که حتی برخی افراد، نگرش‌های تند سلفی و داعشی را حاصل آموزه‌های وی می‌دانند.

شیخ محمد صالح المنجد
شیخ محمد صالح المنجد

محمد صالح المنجد مفتی، واعظ و روحانی مسلمان سوری‌الاصل است که در سال 1961 در ریاض متولد شد و در دانشگاه نفت و معادن ملک فهد عربستان مدرک لیسانس دریافت کرد! سپس به تحصیل علوم دینی پرداخت. معروف است که وی نخستین فردی بود که از اینترنت برای تبلیغ اسلام استفاده کرد و پایگاه اینترنتی « الاسلام وپرسش و پاسخ» را در سال 1997 تاسیس کرد. مدتی نیز امام جماعت و خطیب منطقه الشرقیه در عربستان بود. اما از سال 2017 توسط حکومت سعودی بازداشت شده است.

جالب اینجاست که به گواه Alexa، پایگاه اینترنتی تبلیغی وی (Islamqa.info) رتبه نخست رده‌بندی 500 سایت برتر مربوط به اسلام در دنیا را دارد! این مسئله میتواند نشانگر سطح اهمیت و اثرگذاری اندیشه های وی باشد.

برترین پایگاه های تبلیغ اسلام در الکسا
رتبه پایگاه islamqa.info در میان برترین پایگاه های تبلیغ اسلام در رده بندی الکسا

از فتاوای جنجالی فتوای المنجد، حرام اعلام کردن «تحقیق و فعالیت روی تحلیل ریاضی یا فنی است». زیرا به اعتقاد وی، این امور تلف کردن عمر در مسائل دنیوی است که برای دین سودی ندارد. او با همین استدلال، برای کارهای دیگری که ظاهراً برای مسائل اخروی و دینی انسان سودی ندارد فتواهای عجیب دیگری نیز داده است. به طور مثال او تحلیل مسابقات ورزشی و آثار هنری مثل فیلم، موسیقی و … را به دلیل مفید نبودن در اعتلای دینی یک انسان جایز نمی‌داند یا درباره‌ی مشاهده‌ی انیمیشن‌های خارجی نیز همین نظر را داده است.

اما این شیخ سختگیر وهابی، درباره قتل ناموسی و در پاسخ به استفتائی درباره‌ی مجاز بودن یا نبودن قتل‌های ناموسی – حتی اگر به علت صورت گرفتن اعمال منافی عفت باشد – در پایگاه تبلیغی خود می‌گوید: «کشتن یک مسلمان یک مسئله جدی و یک جنایت سنگین است. خداوند {در قرآن} می‌گوید: “و هر کس مؤمنی را عمداً بکشد، سزای او جهنم است که در آن بماند. و غضب و نفرین خدا بر او است و مجازات بزرگی برای او آماده شده است.” لذا حتی اگر فرض کنیم که آن زن (یا هر فرد دیگر) سزاوار اعدام است، هیچ کس نباید چنین کاری را انجام دهد و این فقط از اختیارات حاکم اسلامی است.» بر این اساس وی با وجود تمام نگاه‌های رادیکال و تند خود، قتل ناموسی را «حرام» می‌داند.

شیخ علی جمعه (شافعی مصر)

یکی دیگر از علمای اسلامی به نام «شیخ علی جمعه»، از مهم‌ترین علمای مذهب شافعی در اسلام است. وی مفتی اعظم پیشین مصر و رئیس هیئت علمای بزرگ الأزهر بوده و از اساتید مهم دانشگاه الزهر و عین‌الشمس است.

شیخ علی جمعه
شیخ علی جمعه

شیخ علی جمعه مسئله قتل ناموسی را یک «جنایت» می‌داند و علیه آن سخن زیادی گفته است. در جایی او در اینباره گفته است: «غالباً رسانه‌ها به دنبال ایجاد جنجال هستند و می‌خواهند تیترهای برّاق داشته باشند، هرچند حقیقت نداشته باشد… من با هرکسی که به نام دین مردم را دچار ابهام و شبهه می‌کند مخالف هستم… کسانی هستند که از دین به‌عنوان پوششی برای اهداف و برنامه‌های سیاسی خودشان استفاده می‌کنند.»

سیدمحمدحسین فضل‌الله (شیعه لبنان)

یکی از علمای مطرح جهان اسلام و از مراجع عالی شيعيان در لبنان، «سيد محمد حسين فضل‌الله» است. بی‌بی‌سی از وی به عنوان پدر معنوی حزب الله لبنان یاد می‌کند. البته به نقل از BBC،‌ وی پس از درگذشت امام خمینی و آیت الله خوئی، با علمای معروف حکومت ایران بر سر مسئله‌ی «ولایت مطلقه فقیه» نیز اختلاف نظرهایی داشته است.

سيد محمد حسين فضل‌الله
آیت الله سيد محمد حسين فضل‌الله

اما وی درباره‌ی قتل‌های ناموسی فتوایی را صادر کرده و آنرا ممنوع و «عملی دافعه برانگیز و از محرمات دینی» توصیف کرد. فضل‌الله همچنین درباره زنان معتقد بود که: «زن در طول تاریخ مظلوم بوده‌است، با وجود این‌که عقلش مثل مرد است و توانایی‌اش مثل توانایی مرد است، ولی از صحنه معرفت و تجربه کنار گذاشته شده و بازیچه و کنیز مرد در نظر گرفته شده‌است»

آیت الله خامنه‌ای (شیعه ایران)

فتوای آیت الله خامنه‌ای، به علت جایگاه سیاسی ایشان، از فتاوای مهم در این زمینه است. به‌طوریکه پایگاه وزارت دادگستری کانادا نیز ذیل بخش گزارشات و انتشارات خود، در گزارش مقدماتی قتل‌های ناموسی به نظر آیت الله خامنه ای اشاره کرده است. در گزارش وزارت دادگستری کانادا آمده است که با وجود اینکه آیت‌الله خامنه‌ای این گونه قتل‌ها را شدیدا رد کرده و آنرا «غیر اسلامی» می‌داند؛ قانون ایران هنوز در مجازات مرتکبان قتل ناموسی سهل انگاری و چشم پوشی میکند. {condemned: نهی و محکوم کردن شدید به دلایل عقلانی (لینک از کمبریج)، lenient: چشم پوشی / تساهل و تسامح (لینک از کمبریج)}

دادگستری کانادا در گزارش مقدماتی قتل‌های ناموسی
برشی از سایت وزارت دادگستری کانادا در گزارش مقدماتی قتل‌های ناموسی درباره فتوای آیت الله خامنه ای درباره قتل ناموسی و خشونت علیه زنان

همچنین صفحه توئیتری «ریحانه»، منتسب به دفتر رهبری که به طور ویژه و دائمی به مسئله زن و خانواده از نگاه ایشان می‌پردازد، قسمتی از سخنان ایشان در باب این موضوع را بازنشر کرده است که حاکی از مخالفت آیت الله خامنه ای با موضوع خشونت علیه زنان و قتل ناموسی و لزوم قانونگذاری برای مبارزه سخت با آن است: «جامعه، هم از لحاظ قانونی و هم از لحاظ اخلاقی، باید با کسانی که تعدّی به زن را حقّ خودشان می‌دانند، برخورد سخت بکند؛ قانون هم باید در این زمینه مجازات‌های سختی را پیش‌بینی کند.»

صفحه توئیتری «ریحانه»
توییت صفحه توئیتری ریحانه منتسب به دفتر حفظ و نشر آثار آیت الله خامنه ای درباره ممنوعیت خشونت علیه زنان (لینک توییت)

آیت الله سیستانی (شیعه عراق)

آیت الله سیستانی نیز از مراجع مهم و با نفوذ شیعه در عراق که در برخی فتاوا با سایر علمای اسلامی و شیعه تفاوت دیدگاه‌هایی دارند، نظر مخالف خود را درباره قتل ناموسی اعلام کرده‌اند. ایشان در پاسخ به مسئله شماره 430 کتاب «فقه برای غرب‌نشینان» درباره جواز کشتن زن مسلمانی که زنا کرده باشد گفته‌اند: «هر چند که زن را در حال زنا کردن دیده باشد، بنابر احتیاط واجب، جایز نیست او را به قتل برساند.»

سایر نظرات در جهان اسلام

آنچه تا اینجا دیدیم، نظر برخی از علمای مذاهب گوناگون اسلامی درباره قتل ناموسی بود. اما در برخی موارد نمونه‌هایی در جهان اسلام و به خصوص در عربستان و پاکستان وجود دارد که تفاوت بارزی با نظر علمای دینی دارد.

در گزارش قبلی OSINT.ir درباره آمار قتل ناموسی دیدیم که این کشور یکی از زن‌کُش‌ترین کشورهای دنیاست. در عربستان نیز یکی از مهمترین این نمونه‌های قتل ناموسی و خارج از احکام دینی مربوط به دربار این کشور و ماجرای شاهزاده «مشاعل»، دختر فهد بن محمد بن عبدالعزیز آل سعود است که در سال 1977 و به دلایل ناموسی، پس از افشای ارتباط نامشروع با مردی غیر از همسر رسمی‌اش، مورد خشم پدربزرگ خود «محمد بن عبدالعزیز آل سعود» (برادر پادشاه وقت عربستان) قرار گرفت. در نهایت شاهزاده مشاعل با گلوله و معشوقه‌اش، «خالد»، با شمشیر اعدام شدند.

اعدام شاهزاده مشاعل با گلوله
تصویری از فیلم منتسب به لحظه اعدام شاهزاده مشاعل با گلوله

این حکم، جنجال بزرگی در عربستان به‌پا کرد و بحث‌های مفصلی درباره شرعی نبودن و صرفاً وجه اعاده حیثیت داشتن آن برای دربار سعودی مطرح شد. چرا که حکم اعدام مشاعل، بدون بررسی در دادگاه با شهادت 4 شاهد و بدون هیچگونه مشورت و فتوایی از سوی علمای دینی صادر و اجرا شده بود. حکم اعدام نیز مخفیانه اجرا شد اما در سال 1980، شبکه بی‌بی‌سی با ساخت فیلمی آنرا افشا کرد که البته منجر به اخراج سفیر انگلیس در ریاض و قطع رابطه دو کشور برای مدتی شد.

آنتونی توماس، کارگردان انگلیسی این فیلم گفت، محاکمه مشاعل مورد قبول دین نبود؛ زیرا حکم فرد زناکار در اسلام مشخص است اما وی بر خلاف این قانون اعدام شد…

از این رو با بررسی اسناد اوسینتی نظرات علمای مطرح مذاهب و کشورهای مختلف، می‌توان بیان داشت که نه تنها هیچ مؤید و تاییدی بر قتل ناموسی در دین اسلام وجود ندارد که برعکس، بر پایه نظرات علما و مراجع اسلامی، اسلام هیچ نظر موافقی با قتل ناموسی نداشته و آنرا به شدت محکوم می‌کند. پس آیا ریشه وجود این مسئله در قوانین مجازات ایران است؟

سوال دوم: قوانین جمهوری اسلامی در زمینه قتل ناموسی چه میگویند؟

بسیاری از افراد و گروه‌های مختلف در فضای مجازی مسئله قتل ناموسی را مربوط به قوانین موجود در این زمینه دانسته و بیان می‌کنند که قانون موجود، این اجازه را به مردان می‌دهد که نوامیس خود را به قتل برسانند. استناد این افراد نیز عمدتاً به باب سوم، فصل اول، ماده 179 قوانین مجازات عمومی و همچنین ماده 630 قانون مجازات اسلامی است.

توئیت مسیح علینژاد
یکی از سلسله توییت‌های مسیح علی‌نژاد، فعال حقوق زنان ایران، ساکن در نیویورک آمریکا درباره ارتباط قتل رومینا اشرفی با  اعتراض به دین اجباری، حجاب اجباری، ناموس اجباری(!)  و جمهوری اسلامی (لینک توییت)

بررسی ماده 179 قانون مجازات عمومی درباره قتل ناموسی

اما ماده 179 چه می‌گوید؟ بنا بر این ماده از قانون مجازات عمومی: «هر گاه شوهری، زن خود را با مرد اجنبی در یک فراش یا در حالی که به منزله وجود در یک فراش است مشاهده کند و مرتکب قتل یا‌ جرح یا ضرب یکی از آنها یا هر دو شود معاف از مجازات است. هر گاه کسی به طریق مزبور دختر یا خواهر خود را با مرد اجنبی ببیند در حقیقت هم علاقه زوجیت بین آنها نباشد و مرتکب قتل شود از یک ماه تا شش ‌ماه به حبس تأدیبی محکوم خواهد شد و اگر در مورد قسمت اخیر این ماده مرتکب جرح یا ضرب شود به حبس تأدیبی از هشت روز تا دو ماه محکوم‌ می‌شود.» البته باید توجه داشت که قانون مجازات عمومی مصوب سال 1304 (مجلس پنجم مشروطه در دوران رضاخان پهلوی) بوده و بعد از انقلاب سال 57 نسخ شده است.

اما بررسی نشان می‌دهد  ردپای این ماده را در با مشابهتی زیادی در قوانین سایر کشورها نیز می‌توان یافت! جایی که – احتمالاً – اولین بار این قانون به صورت رسمی در قانون جزای فرانسه مصوب 1810 آمده است.

ترجمه قوانین فرانسه
برشی از ترجمه قانون جزای فرانسه درباره قتل ناموسی (لینک)

قانونگذار در شق دوم ماده 324 قانون جزای فرانسه مطرح می‌کند: «در صورتی که مردی همسر خود را در خانه مشترک زوجيت به گونه‌ای که در ماده 336 همين قانون پيش‌بينی شده است، مشاهده کند و مرتکب قتل همسر خود و مرد اجنبی شود، از معافيت قانونی برخودار خواهد بود.»

البته این مسئله فقط محدود به فرانسه نبوده و مشابه این قانون، در کشورهای دیگر نیز مشاهده شده و حتی می‌شود… در گزارش معاونت زنان سازمان ملل متحد در سال 2002 آمده که گزارشگر ویژه این سازمان وجود قوانین جواز قتل ناموسی را در آرژانتین، اکوادور، ونزوئلا مصر، ایران، اسرائیل، ترکیه و … اعلام کرده است. ضمن آنکه مضمون این قانون در گذشته، حتی در برخی کشورهای اروپایی نیز دیده می‌شود؛ مثل ماده 37 قانون جزای پرتغال، ماده 42 جزای موناکو و ماده 413 قانون جزای بلژيک.

قانون قتل ناموسی در سایر کشورها
گزارش سازمان ملل از کشورهایی که در قوانین آنها جواز قتل ناموسی وجود دارد. (لینک)
ماده 413 قانون جزای بلژیک درباره قتل ناموسی
ماده 413 قانون جزای بلژیک درباره جواز قتل ناموسی و ترجمه آن از فرانسوی

البته این احتمال وجود دارد که در برخی از این کشورها دیگر این قانون نسخ شده و یا اجرا نمی‌شود. کما آنکه در بلژیک نیز، ماده 413 در سال 1997 نسخ شد.

اما نکته مهمی که از وجود قانونی درباره جواز قتل ناموسی در کشورهای مختلف (اعم از اسلامی، اروپایی، آمریکای جنوبی و …) می‌توان نتیجه گرفت این است که مسئله قتل ناموسی، فراتر از قانون، یک موضوع برخواسته از فرهنگ و نگرش‌های زمانی جامعه به مسئله زن و خانواده است و مجدداً فرضیه منشاء اسلامی داشتن آن رد می‌شود. کما اینکه در قسمت اول این گزارش اوسینتی درباره بررسی آمار قتل‌های ناموسی دیدیم که میزان این قتل‌ها در کردستان عراق به‌طور چشمگیری و عجیبی بالاست و این موضوع در کردستان ایران نیز – که مشابهت فرهنگی بالایی با کردستان عراق دارد – با میزان خفیف‌تر اما قابل ملاحظه‌ای دیده می‌شود.

بررسی ماده 630 قانون مجازات اسلامی درباره قتل ناموسی

نقد دیگری که به قوانین ایران در زمینه قتل ناموسی مطرح می‌شود، اشاره به ماده 630 قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 مجلس شورای اسلامی دارد. در این ماده نیز رد مسئله قتل ناموسی را با کمی تغییر و تعدیل نسبت به ماده 179 می‌توان یافت. این تغییر و تحول مربوط به اضافه شدن قیدی در ماده 630 که بر مبنای آن «مرد آنگاه از ارتکاب جرح و قتل زن معاف می‌شود که علم به تمکین زن داشته باشد.» (تمکین یعنی بداند زن مورد تجاوز قرار نگرفته باشد و خود راضی به این فراش بوده است.)

نکته جالب توجه آن است که از این ماده قانونی در قانون مجازات اسلامی مصوب 1361 اثری دیده نمی‌شود و قانونگذار در آن دوره، جواز قتل ناموسی داده شده در قانون مجازات عمومی 1304 را نسخ کرده است. ولی ناگهان، در سال 1370 این ماده با تغییرات ذکر شده به قانون باز میگردد.

ماده 630 قانون مجازات اسلامی و قتل ناموسی
ماده 630 قانون مجازات اسلامی مصوب 1370

اما از قرار معلوم و طبق بررسی OSINT.ir، ماده 630 مجازات اسلامی از حیث کارشناسی و تخصصی نیز بسیار جنجالی، پیچیده و پربحث بوده است. بسیاری از کارشناسان، این ماده را اقتباسی ناقص از مسئله‌ای که امام خمینی در کتاب فقهی تحریر الوسیله خود آورده است می‌دانند. از نظر این عده از کارشناسان، امام خمینی در ذیل فصل احکام دفاع و تبیین مسائل مربوط به «دفاع از خود» در جلد اول کتاب فقهی تحریر الوسیله، بلافاصله پس از طرح موضوع قتل فراش، آنرا منوط به گواهی شاهدان می‌کند و تاکید می‌کند که اگر این ادعای زنا اگر بدون گواهی شاهد صورت گیرد مستوجب قصاص است. (جهت اطلاع بیشتر می‌توانید به مقاله نقد و بررسی ماده 630 تحت عنوان «قتل در فراش» رجوع کنید.)

نقد ماده 630 قانون مجازات اسلامی درباره قتل ناموسی
نقد ماده 630 قانون مجازات اسلامی درباره قتل ناموسی

بررسی ماده 220 قانون مجازات اسلامی درباره قتل فرزند

اما بخش دیگری از استنادات درباره خلاء قانونی که اجازه قتل ناموسی توسط پدران را می‌دهد، مربوط به ماده 220 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1370 (مجلس شورای اسلامی دوره سوم) است که می‌گويد: «پدر يا جدّ پدری که فرزند خود را بکشد قصاص نمی‌شود و به پرداخت ديه به ورثه مقتول و تعزير محکوم خواهد شد». البته به این ماده تفاسیر و نقدهای گوناگونی و بعضا متضادی نیز وارد شده است. (مثل این و این)

البته بررسی نشان میدهد درسال 1381، قانونی 9 ماده‌ای تحت عنوان «قانون حمايت از کودکان و نوجوانان» نیز به تصويب مجلس ايران رسيد که در آن هرگونه آزار و اذیت و رساندن آسیب جسمی به کودکان و نوجوانان، بدون قید درباره شخص (اعم از پدر و غیر) ممنوع و شامل مجازات اعلام شده است. لذا با توجه به ماده 1 این قانون که «کليه اشخاصی که به سن 18 سال تمام نرسيده‌اند شامل حمايت‌های قانونی آن می‌شوند» و ماده 9 آن که «کلیه قوانین مغایر را ملغی می‌کند»، برخی کارشناسان نتیجه گرفته‌اند که حتی با استناد به ماده 220 قانون مجازات اسلامی، نمي‌توان ولیّ را از مجازات‌های موضوع قانون حمايت از کودکان معاف کرد.

جمع‌بندی؛ قوانین دوپهلو و جنجال رومینا اشرفی

در این گزارش دو قسمتی درباره پدیده قتل ناموسی در ایران، ابتدا ضمن بررسی آمار قتل زنان در ایران و جهان در زمینه مسائل ناموسی، دانستیم که مسئله خشونت علیه زنان یک مسئله جدی جهانی است. در مرحله بعد به بررسی آرا و نظرات علمای مطرح اسلامی پرداختیم و ردِّ مسئله قتل ناموسی توسط آنان را بررسی کردیم. در پایان نیز نگاهی به قانون های مرتبط با قتل در فراش و جنایت ناموسی انداختیم.

البته تیم جمع‌آوری کننده این گزارش، صرفا با نگاه کارآگاهی از طریق منابع عمومی و گزارشات موجود در سطح وب به بررسی مسئله پرداخته است و ادعا نمی شود که محتوای این گزارش از حیث تخصص حقوقی بدون اشکال باشد. اما با یک نگاه بی‌طرفانه و گذرا، به نظر می‌رسد قانون در حوزه قتل فرزند و قتل ناموسی، دو پهلو و پر ابهام هستند که یا لازم است قانون‌گذار نسبت به اصلاح و شفاف‌سازی آنها اقدام کند، یا به تبیین آن در افکار عمومی بپردازد.

اما اکنون به موضوع اصلی این گزارش بازگردیم:

چرا رومینا؟

قتل رومینا اشرفی جنجال گسترده ای در فضای مجازی فارسی به پا کرد که در کنار تحلیل‌های حقوقی، به مقایسه فرهنگی وضعیت کشور با سایر نقاط جهان توسط برخی کاربران نیز انجامید. نمونه بارز این مقایسه‌ها هم بازنشر یک ویدئو از رقص یک دختر فلسطینی‌الاصل در خیابان‌های ایتالیا، که انتشار اولیه آن مربوط به سال 2016 است، بود که در قسمت اول این گزارش نیز آنرا بررسی کردیم.

اما آنچه اکنون جالب توجه است، علت برجسته شدن قتل رومینا اشرفی در فضای مجازی است. در شرایطی که در قسمت اول این گزارش درباره بررسی آمار قتل ناموسی دیدیم که  سالانه حدود 340 مورد قتل ناموسی دیگر در ایران رخ می‌دهد و مشابه این موضوع، حتی در ابعاد گسترده‌تر، در کشورهای اروپایی مثل انگلستان نیز رواج دارد… پس چرا فقط قتل رومینا اشرفی این حد تازگی داشت و جنجال به پا کرد؟

موضوع زمانی عجیب‌تر می‌شود که نگاهی به خبر قتل های ناموسی مشابه دیگر بیاندازیم. برای مثال، خبر قتل دختری 18 ساله توسط پدرش در شهر کنگاور در سال 1393 از همین جنس بود. در این ماجرا پدری دختر خود به نام «عاطفه» را که به همراه دوست‌پسرش دستگیر شده بود بعد از آزادی به قتل رساند. قتلی که از حیث دلخراش بودن، متاسفانه چیزی از قتل رومینا اشرفی کم ندارد… پدر عاطفه می‌گوید: «با چاقو ضربات متعددی به بدنش زدم. قصد داشتم با روسری‌ای که دور گردنش پیچیده بودم خفه‌اش کنم که با همان ضربه چاقو جانش را از دست داد»!

قتل ناموسی در کنگاور
خبر وقوع قتل ناموسی دختر 18 ساله توسط پدرش در کنگاور

نمونه دیگر قتل ناموسی توسط پدر مربوط به سال 95 در قائمشهر است: «مرد میانسالی در قائمشهر، در اقدامی جنون آمیز دختر خود را با ضربات کارد از پای در آورد!» این مرد درباره علت قتل دخترش گفت «او بدون اجازه من از خانه بیرون می رفت و گاهی شب های زیادی را بیرون از خانه و خانه دوستتانش می گذراند» و سرانجام از ترس آبروی خود و پس از آنکه متوجه شد دخترش به تذکرهای او اهمیتی نمی‌دهد، در یک دعوای خانگی و بر اثر عصبانیت لحظه ای، دخترش را به قتل رساند…

قتل ناموسی در قائمشهر
خبر قتل دختر قائمشهری توسط پدر در قائمشهر

یا خبری مربوط به سال 98 که در آن پدری، دختر 17 و 19 ساله خود را به قتل رساند. این پدر که به رابطه داشتن دختران و همسرش با مرد غریبه مظنون شده بود وقتی از مادرزنش شنید که آنها با مردان غریبه رابطه دارند دست به قتل دختران و مادرزن و پدرزنش با ضربات متعدد چاقو زد.

بماند که نمونه‌های دردناک تر و دلخراش تری از قتل فرزندان در کشورهای دیگر نیز به وفور یافت میشود؛ مثل قتل فرزند و «فریز کردن آن» در آمریکا… موردی در سال 2015 و دیگری در سال 2019!

قتل نوزاد توسط مادر در آمریکا
خبر قتل و فریز کردن 2 فرزند توسط مادر در آمریکا مربوط به سال 2015 / مادر به حبس ابد محکوم شد. (لینک)
قتل نوزاد توسط مادر در آمریکا
خبر فریز کردن نوزاد توسط مادر در آمریکا مربوط به سال 2019 (لینک)

و حالا این سوال بیش از پیش مطرح می‌شود: چرا قتل رومینا اشرفی تا این حد در رسانه‌ها به طرق مختلف بازتاب داده شد؟ و چطور آن حجم از واکنش‌ها، ناگهان فروریخت؟!

آیا باید به دیده «عملیات روانی» داخلی یا خارجی به این جنجال نگاه کرد…؟ چیزی شبیه سر و صدای رسانه ای سورپرایز عجیب وزیر ارتباطات و «پَپَه» (پهپاد پست هوایی)، آنهم درست چند هفته بعد از اعتراضات آبان 98…؟

در زمان تهیه این گزارش، دو قتل قتل ناموسی دیگر نیز رسانه ای شد: ریحانه عامری در کرمان و فاطمه برحی در آبادان.

مقایسه میزان سرچ و محتوای تولید درباره این دو قتل به خوبی تفاوت اندازه وایرال شدن این دو قتل با قتل رومینا اشرفی و عجیب بودن میزان بازتاب قتل رومینا را نشان میدهد:

 

مقایسه حجم محتوای تولید شده در وب درباره قتل ناموسی
مقایسه حجم محتوای تولید و ثبت شده در گوگل درباره قتل های ناموسی اخیر / اختلاف فاحش حجم مطالب مرتبط با رومینا اشرفی در مقایسه با دو قتل دیگر
مقایسه میزان جستجوی قتل های ناموسی اخیر
مقایسه میزان جستجوی قتل های ناموسی اخیر / تفاوت بارز میزان سرچ «رومینا اشرفی» با دو قتل اخیر دیگر
مقایسه تعداد پست اینستاگرام قتل های ناموسی
مقایسه تعداد پست اینستاگرام با هشتگ مرتبط با قتل های ناموسی اخیر / اختلاف چند ده هزار تایی #رومینا_اشرفی با سایر هشتگ ها
میزان سرچ موضوع قتل ناموسی در گوگل
میزان سرچ موضوع (Topic) قتل ناموسی در گوگل طی پنج سال اخیر / با وجود 340 قتل ناموسی در سال، فقط قتل رومینا اشرفی طی پنج سال اخیر توجه ها را به موضوع قتل ناموسی جلب کرد…

تیم جامع

جامع (جستجوی ابتکاری منابع عمومی) یک مجموعه خصوصی و متخصص در حوزه OSINT است که فعالیت خود را از سال 1395 آغاز کرده و با تیمی متشکل از خبرگان جوان حوزه وب و امنیت سایبر، به انجام پروژه‌های اوسینتی با رویکردهای صحت‌سنجی، افکارسنجی، تحیلی شخصیت، کارآگاهی و تولید بسته داده می‌پردازد.

نوشته های مشابه

‫10 دیدگاه ها

  1. برگام! چقدر کامل بود!!
    ایول که همه چی رو با سند گفتین! دمتون گرم!

  2. فوق العاده حرفه ای و دقیق
    همون طور که انتظار میرفت
    خدا قوت
    چه جوری این قدر دقیق به این حجم از اطلاعات جالب دسترسی پیدا می کنید؟

    1. خوشحالیم که گزارش رو پسندید.
      برخلاف تصور خیلی‌ها که OSINT رو صرفا تکنیک جستجو میدونن، ما اوسینت رو یک روش حل مسئله میدونیم.
      بر همین اساس، فرایند تهیه گزارش اوسینتی از حیث فنی دارای دو مرحله است. مرحله دوم تکنیک‌های جستجوی حرفه‌ای و کارآگاهی وب برای پیگیری سرنخ‌ها در منابع باز هست. اما قبل از این، مرحله مهمتری هست به نام «تشریح مسئله». بدین صورت که مسئله تعریف و تمام سوالات خودمون درباره اون رو لیست و دسته بندی می‌کنیم. بعد حدس میزنیم که کجا و چطور میتونیم از توی منابع اوپن سورس سرنخ‌هایی برای رسیدن به جواب سوال‌ها پیدا کنیم.
      لذا این جامع‌نگری نسبت مسئله، کمک می‌کنه دید کامل‌تری از مسئله به‌دست بیاریم.

  3. مطلب بسیار جامع و کاملی بود
    فقط یک سوال چرا نام سایت شما اوسینِت است؟

    1. خوشحالیم که مطلب رو پسندیدید و برای شما مفید بوده.
      اوسینْت یا OSINT مخفف Open Source Intelligence هست. یعنی کشف و جمع آوری داده ها از بین منابع آزاد که ما بهش میگیم کارآگاهی در وب. برای اطلاعات بیشتر میتونید صفحه «اوسینت چیست؟» رو مطالعه بفرمایید.
      ممنون از نظر شما

      1. سلام
        دوره آموزشی اوسینت خوب و مفید و مورد تایید سراغ ندارید

        1. سلام
          دوره‌های برگزار شده توسط مدرسه اوسینت ایران و مجموعه جامع. این دوره‌ها تقریبا هرماه بصورت عمومی برگزار می‌شوند برای اطلاع از دوره‌های آتی به لینک مراجعه کرده و یا با شماره 09022588812 تماس حاصل فرمایید

  4. شوهرکشی و ظلم به پدران و مردان در ایران بی داد می کند اما همه نگاه ها به قتل های ناموسی است! سعی می کنند با بیغیرت کردن و ضعیف و مطیع کردن مردان مفهوم خانواده را نابود کنند
    ممنون از مطلب مفید شما

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا