بازتاب اعتراضات عراق در توییتر: «آیا عراق، به پا خاسته است؟!»

چندی است که تظاهرات مردم عراق در شهر های مختلف این کشور در اعتراض به وضعیت معیشتی، فساد سیستمی و مشکلات اقتصادی برپا شده است. اعتراضاتی که در آغاز شکل‌گیری، هیچ یک از جریان‌های سیاسی مطرح عراق به طور رسمی و علنی از آن حمایت نکردند، اما در فضای مجازی و به خصوص توییتر، تبدیل به ترند جهانی شد! بسیاری، بازتاب اعتراضات عراق را مشکوک دانستند و پای عربستان را در این ترند وسط کشیدند… اما این ادعا چقدر صحت دارد؟ با منابع اوسینت بررسی می‌کنیم…

---

اعتراضات در عراق با توجه به ساختار پیچیده سیاسی آن، اتفاق عجیبی نیست. چراکه جریان صدر  به عنوان یکی از پر سر و صدا ترین جریان های سیاسی عراق – که قبل تر آنرا به بهانه حضور مقتدی صدر در ایران بررسی کرده بودیم – معمولا از اعتراضات خیابانی برای به کرسی نشاندن مطالبات خود استفاده می کند.

اما به همان نسبت که اعتراضات در عراق اتفاق تازه ای نیست، اعتراضات بدون حضور مستقیم جریان صدر، و یا حتی جریان های سیاسی مطرح دیگر، عجیب است! در این بین، فارغ از تحلیل های سیاسی درباره ماهیت این اعتراضات، آنچه توجه ما را به خود جلب کرد، ترند جهانی شدن اعتراضات عراق در توییتر بود. اتفاقی کم سابقه که اگر با فرایند پیچیده ترند شدن آشنا باشید، اهمیت آنرا بهتر درک می کنید! برای همین، این ترند را زیر ذره‌بین بررسی اوسینتی بردیم…

#العراق_تنتفض از کجا آمده است؟

ابتدا به بررسی فرایند ترند شدن این هشتگ در تاریخ 3 اکتبر 2019 (11 مهر 1398) بپردازیم. برای اینکار به سراغ یکی از ابزارهایی که آرشیو ترند‌های توییتر را ثبت می‌کند می‌رویم. در تصویر زیر جزئیات روند ترند شدن «#العراق_تنتفض» (عراق به پا خیز) در شهرها و کشورهای مختلف را مشاهده می‌کنید:

 

کادر قرمز در تصویر نشان می‌دهد این هشتگ در ساعت 21 و 25 دقیقه روز سوم اکتبر، ترند جهانی (World Wide) شده است.

نکته جالب توجه آن است که همانطور که برخی تیم‌های رصدی دیگر اشاره کرده بودند، در بین کشورهایی که این هشتگ در آن‌ها ترند شده است، نام عربستان سعودی بیشتر از همه به چشم می‌خورد! اتفاقی که نشانه مهمی از تاثیر ویژه کاربران عربستان سعودی بر ترند شدن این هشتگ است. اما دقیقا ابعاد این تاثیرگذاری چقدر است؟

رد پای سعودی ها

برای اینکه صحت تاثیر عربستان سعودی در این ترند را بیشتر بررسی کنیم، توییت‌های حاوی این هشتگ را با چند ابزار زیر ذره‌بین بردیم:

 

نقشه بالا، فرضیه نقش ویژه عربستان در برجسته‌شدن هشتگ #العراق_تنتفض را تایید می‌کند (نقاط قرمز و زرد محل‌های تجمع تقریبی آی‌پی ارسال‌کنندگان توییت است). در این بین البته، شاید کم‌کاری کاربران عراقی در این ترند را بتوان با قطع شدن دسترسی آنها به فیسبوک، توییتر و واتساپ توسط دولت عراق در روز 2 اکتبر توجیه کرد، هرچند ممارست عجیب کاربران عربستانی برای بازتاب دادن این هشتگ همچنان موضوع تعجب برانگیزی است!!

سوال اینجاست که این تلاش سعودی ها چقدر برخواسته از افکار عمومی این کشور است؟ چه حجمی از کاربران عربستانی در این اتفاق سهیم بوده اند؟ آیا با یک جریان حمایتی از طرف مردم عربستان برای ملت عراق رو به رو هستیم یا داستان جور دیگری است؟! اجازه دهید کمی جزئی‌تر این موضوع را بررسی کنیم…

ماجرای آیفون های مشکوک

برای اینکه کاربران موثر در این ترند را زیر ذره‌بین ببریم، با استفاده از ابزار «Trendsmap» توییت‌های حاوی این هشتگ را در دو بازه زمانی رصد کردیم. آنچه توجه ما را به خود جلب کرد، دستگاه‌های ارسال کننده این توییت‌ها بودند…

آماری از دستگاه‌های ارسال‌کننده که این توئیت‌ها به صورت زیر است: (روز 3 اکتبر در کل دنیا)

همین آمار به طور خاص برای عربستان به صورت زیر است:

برایند دو تصویر بالا، دو سرنخ به ما می‌دهد:

سرنخ اول، تایید ادعای سهم بالای کاربران عربستانی در ترند جهانی این هشتگ است (به اختلاف جالب توجه دستگاه‌های آیفون ارسال کننده هشتگ با سایر دستگاه‌ها در هر دو نمودار جهانی و عربستان توجه کنید).

سرنخ دوم این است که به نظر می‌رسد کاربران عربستانی دلسوزی که جریان #العراق_تنتفض را برای حمایت از هم‌زبان‌های عراقی خود به راه انداخته‌اند، عمدتاً (بیش از 72 درصد) آیفون باز اند! اما آیا واقعا آیفون اینقدر در عربستان رواج دارد؟!

برای بررسی این سرنخ به سراغ پایگاه آماری StatCounter رفتیم که میزان محبوبیت و استفاده از نرم‌افزارها و سخت افزارهای رقابتی در کشورهای مختلف را رصد می‌کند. نمودار این سایت درباره موبایل‌های عربستانی جالب توجه است…!

همانطور که از این تصویر پیداست، نزدیک به 70% استفاده‌کنندگان تلفن همراه در عربستان سعودی از دستگاه‌هایی با سیستم عامل اندروید استفاده می‌کنند و صرفاً 30 درصد سعودی‌ها آیفون دارند… این یعنی در جریان ترند شدن هشتگ تظاهرات عراق در توییتر، ما صرفا با یک جریان «محدود و خاص در عربستان» رو‌‌به‌رو هستیم، نه یک جنبش عمومی!

اما در اینجا بد نیست آموزشی درباره اینکه «چطور توییت های ارسال شده از یک منطقه را پیدا کنیم؟» ارائه کنیم.

جمع‌بندی؛ آش و کاسه!

در این بررسی نقش موثر و بارز کاربران سعودی را در ترند جهانی هشتگ اعتراضات عراق را مرور کردیم. همچنین دریافتیم که در این ترند، نه جمعیت گسترده‌ای از افکار عمومی عربستان، که صرفاً تعداد محدود و مشخصی از کاربران فعالیت داشته اند. اما این افراد چه کسانی هستند؟! کدام کاربران عربستانی بیشترین نقش را در ایجاد و هدایت این جریان داشتند؟! این موضوعی است که در پست بعدی به آن خواهیم پرداخت و در آن به طور خاص پرتاثیرترین کاربر این ترند به نام «الجنرال»، یک طرفدار پر و پا قرص محمد بن سلمان ولیعهد سعودی، را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

اما در مجموع، آنطور که حداقل فعلا به نظر می‌رسد، بخش عمده ای از بازتاب توییتری اعتراضات معیشتی مردم عراق، آشی است که کاربران سعودی در نزدیکی ایام اربعین پخته اند… هر چند تا اینجای ماجرا، کاسه‌ها، داغ‌تر از خود آش اند!

 

---

پی‌نوشت:

برای بررسی نقش عربستان سعودی در طوفان توییتری اعتراضات عراق، با استفاده از یک ابزار اوسینت – که در فرصت‌های آتی درباره آن بیشتر توضیح خواهیم داد – بیگ دیتایی شامل بیش از 9000 کاربری که از عربستان سعودی برای ساختن این ترند فعالیت داشتند را جمع‌آوری کردیم و از آن برای تحلیل‌های دقیق‌تر در پست بعدی و شناسایی هسته‌های این جریان از آن استفاده خواهیم کرد. شما نیز می‌توانید با دریافت و بررسی این فایل، نکات جالب توجه خود را مطرح کنید.

برای دریافت این بیگ دیتا در فرمت xlsx اینجا کلیک کنید.